Fridtjof Wedel-Jarlsberg Nansen (ur. 10 października 1861 w Store Frøen, zm. 13 maja 1930 w Lysaker) – norweski oceanograf, badacz polarny i międzynarodowy działacz społeczny, Komandor Legii Honorowej i laureat Pokojowej Nagrody Nobla.

Życiorys

Urodzony we Froen pod Oslo, gdzie jego rodzice mieli gospodarstwo, którym głównie zajmowała się matka, podczas gdy ojciec był urzędnikiem sądowym. Studiował biologię na Uniwersytecie w Christianii (ówczesna nazwa Oslo), gdzie w 1897 roku został profesorem. Od roku 1898 był członkiem Cesarskiej Rosyjskiej Akademii Nauk.

Poślubił Evę Sars, córkę hydrobiologa Michaela Sarsa. Miał z nią pięcioro dzieci.

W 1883 r. wziął udział w zawodach narciarskich Husebyrennet. Zyskał wówczas sławę, po tym jak przebył na nartach trasę z Bergen do Oslo.

W latach 1887–1888 podjął pierwszą wyprawę na nartach przez Grenlandię, udowadniając w ten sposób, że cała wyspa jest pokryta lodem. Podczas przymusowego zimowania na wyspie, w Godthaab (obecnie Nuuk, stolica Grenlandii), zamieszkał w igloo razem z Inuitami, ucząc się od nich polowania, poznając zwyczaje i sposoby przetrwania w surowym klimacie.

W latach 1893–1896 odbył ekspedycję na Ocean Arktyczny, którą zorganizował na specjalnie zaprojektowanym, przez Colina Archera, statku "Fram", nazwa pochodzi od norweskiego "naprzód". Podczas podróży Nansen przeprowadzał liczne badania oceanu. Dotarł wówczas na odległość 300 km od bieguna północnego. Dalej zdecydował wraz z Hjalmarem Johansenem przejść do bieguna, mając do dyspozycji narty i sanie wraz z zaprzęgiem 28 psów, ale nie udało im się osiągnąć celu. Ich droga powrotna prowadziła przez Ziemię Franciszka Józefa, gdzie Nansen spotkał Fredericka Jacksona, który przygotowywał się do zdobycia bieguna na statku "Windward".

Skończywszy karierę podróżnika zaczął pełnić funkcję ambasadora Norwegii; w czasie I wojny światowej pracował w Londynie. Od 1920 roku był pierwszym Wysokim Komisarzem Ligi Narodów do Spraw Uchodźców. Pomógł uchodźcom politycznym wydostać się z Rosji Radzieckiej, a gdy nigdzie nie chciano ich przyjąć, zaczął wydawać specjalne dowody tożsamości (tzw. paszporty nansenowskie), które pełniły rolę dokumentu podróży. Za społeczną pracę i zaangażowanie otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w roku 1922. Dzięki jego staraniom, w 1924 powstało pierwsze na świecie Międzynarodowe Towarzystwo "Aeroarktyka", które miało za zadanie badać Arktykę z powietrza. W roku 1926 Nansen, jako pierwszy obcokrajowiec, został wybrany przez studentów szkockiego uniwersytetu St. Andrews, Lordem Rektorem.

Publikacje

Nansen opublikował książki, które również zostały wydane w Polsce:

• Wśród nocy i lodów (1897, wydanie polskie 1898)
• Fram w Arktyce (1897, wydanie polskie SEL 2011)
• Podróż do Bieguna Północnego (1896, wydanie polskie 1898)
• Eskimowie, ich kraj, życie i obyczaje (1891, wydanie polskie 1907)

***