Frédéric Mistral (ur. 8 września 1830 w Maillane koło Arles, zm. 25 marca 1914 tamże) – francuski poeta, filolog, leksykograf i patriota, tworzący w języku oksytańskim. Przedstawiciel grupy félibre, stojącej na czele odnowy języka d'òc, a także narodowy bard Prowansji.

Przesiąknięta tradycją romantyczną poezja Mistrala skupia się przede wszystkim na sielskim życiu wiejskim w rodzinnej Prowansji. Znaczącą rolę odkrywa w niej mistyczna więź między człowiekiem, przyrodą i religijnym kultem świętych, w której odżywają mity narodowe X-wiecznej poezji trubadurów.

W 1904 Frédéric Mistral − wspólnie z hiszpańskim dramaturgiem Josém Echegarayem y Eizaguirrem − uhonorowany został Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury. Z uzasadnienia komisji noblowskiej, poeta otrzymał ją za "świeżość i oryginalność utworów poetyckich, oddających prawdziwie ducha narodu".

Autor słownika prowansalsko-francuskiego, Lou Tresor dóu Félibrige 1878-1886.

Życie

Frédéric Mistral urodził się 8 września 1830 w Maillane (Bouches-du-Rhône), w bogatej rodzinie (François Mistrala i Adélaide Poulinet), spokrewnionej z najstarszymi rodami w Prowansji. Do 9 roku życia nie chodził do szkoły, ucząc się w domu.

Po zdaniu egzaminu maturalnego w Nîmes, w latach 1848-1851 studiował prawo na uniwersytecie w Aix-en-Provence. W czasie studiów poznał historię Prowansji jako niezależnego organizmu państwowego i stał się piewcą jej wolności i propagatorem języka prowansalskiego (oksytańskiego, langue d'oc) - "pierwszego języka literackiego cywilizowanej Europy". Po uzyskaniu niezależności finansowej od rodziny postanowił poświęcić się działaniom na rzecz odrodzenia Prowansji - kultywowaniu jej tradycyjnego języka i upowszechnianiu historii. Za swój cel uważał odrodzenie "rasy" prowansalskiej, przez którą rozumiał "naród związany poprzez język, zakorzeniony w kraju i historii".

Po studiach wrócił do Maillane, gdzie aktywnie działał na rzecz odrodzenia języka oksytańskiego - w 1854 r.wraz z sześcioma poetami prowansalskimi (Jóusè Roumaniho, Teodor Aubanel, Ansèume Matiéu, Jan Brunet, Anfos Tavan, Pau Giera) utworzył związek "Félibrige". Związek ten działa do dziś i jest jedną z niewielu organizacji kulturalnych obecnych w 32 departamentach, w których używa się języka oksytańskiego. W 1904 r. wspólnie z José Echegaray'em otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Nagrodę pieniężną przeznaczył na utworzenie Muzeum w Arles Museum Arlaten. Był twórcą utworów poetyckich w języku oksytańskim, z których jednym z ważniejszych był wydany w 1859 Mirèio (Mireille), na którego kanwie Charles Gounod skomponował w 1863 r. operę. Ważnym dziełem w jego dorobku był słownik oksytańsko-francuski Lou Tresor dóu Felibrige 1878-1886.

Ożenił się z Marią-Louise Rivière, nie miał dzieci. Zmarł 25 marca 1914 w Maillane.

Twórczość

Twórczość Frédérica Mistrala, mająca ambicję wskrzeszenia kultury języka D'òc, wyrastała bezpośrednio z tradycji liryki wędrownych trubadurów prowansalskich. Ważny jest tu kontekst historyczny. Język oksytański uznawany był za "pierwszy język cywilizowanej Europy"; od końca X wieku kwitła w nim bogata i zróżnicowana twórczość literacka, zwłaszcza w postaci sielanek, ballad rycerskich, serenad miłosnych oraz wierszowanych kronik historycznych. Po zdobyciu Tuluzy przez północnych barbarzyńców w 1328 ówczesny papież, Filip VI Walezjusz, kazał spalić cały dobytek literacki ludowej twórczości Prowansji[potrzebne źródło]. Zamiar ten kontynuowali również następcy Filipa VI Walezjusza. Bezpośrednim tego powodem było oskarżenie liryki trubadurów o herezję oraz nakaz używania jedynie języka łacińskiego. Średniowieczna liryka napisana w języku oksytańskim pozostała więc zamknięta na dalszy rozwój, stając się swoistym reliktem kulturowym.

Stały Sekretarz Szwedzkiej Akademii Nagrody Nobla, Carl David af Wirsén, w swojej prezentacji z 1904 tak scharakteryzował twórczość Frédérica Mistrala:

Rytm jego wiersza posiada w sobie piękno i harmonię, a jego artystyczne walory wygrywają w każdym calu. Mistrala inspiruje przy tym nie tyle psychologia, co raczej natura. Autor nakreśla człowieka samego w sobie jako dziecko natury.

Rozgłos i uznanie krytyki literackiej przyniósł Mistralowi jego debiut liryczny, złożony z ośmiu części i kilkunastu pieśni (catos) epos Mirejo (Mirèio, 1859). Po części sukces ten zawdzięczał autor wstawiennictwu romantycznego poety Alphonse'a de Lamartine'a. Mirejo stanowił szczyt literackiego kunsztu Mistrala; współcześnie utwór ten klasyfikuje się do arcydzieł literatury francuskiej.

Frédéric Mistral w Polsce

Frédéric Mistral jest w Polsce stosunkowo mało znany. Przekładów doczekały się zaledwie dwa utwory. Oba figurują jako pierwsze i jedyne wydania w przekładzie polskim:

• Mirejo. Sielski poemat prowansalski, Kraków 1964, z obszernym wstępem poświęconym życiu i twórczości Mistrala
• Magali, w: Poeci nobliści 1901-1994, Warszawa 1994, najpopularniejszy fragment poematu Mirejo

Autorem przekładu jest Czesław Jastrzębiec-Kozłowski, tłumacz m.in. twórczości Lwa Tołstoja oraz Fiodora Dostojewskiego.

• Pamiętniki i opowieści. Moje początki, Kraków 1959, w przekładzie Anny Ludwiki Czerny

Poeta nie doczekał się w Polsce monografii.