Franciszek Antoni Macharski (ur. 20 maja 1927 w Krakowie, zm. 2 sierpnia 2016 tamże) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor nauk teologicznych, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej w latach 1970–1978, arcybiskup metropolita krakowski w latach 1979–2005, kardynał prezbiter od 1979, wiceprzewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994, od 2005 arcybiskup senior archidiecezji krakowskiej.

Młodość i wykształcenie

Urodził się 20 maja 1927 w Krakowie. W 1939 został przyjęty do Państwowego Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie. W czasie okupacji pobierał nauki w Szkole Handlowej oraz na tajnych kompletach gimnazjalnych. Ponadto od 1943 do 1945 pracował fizycznie w Generalnej Dyrekcji Monopoli. Maturę zdał po zakończeniu II wojny światowej.

W latach 1945–1950 studiował w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej. Święceń prezbiteratu udzielił mu 2 kwietnia 1950 w bazylice św. Franciszka z Asyżu w Krakowie kardynał Adam Stefan Sapieha, arcybiskup metropolita krakowski. Odbył studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1951 uzyskał magisterium.

W związku z odmową współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa na początku lat 50. nie wydano mu paszportu. Na dalsze studia do szwajcarskiego Fryburga wyjechał w 1956. Ukończył je w 1961 ze stopniem doktora teologii pastoralnej na podstawie dysertacji Duszpasterstwo we współczesnym Kościele.

Prezbiter

W latach 1950–1956 pracował jako wikariusz w parafii Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach koło Bielska-Białej.

Po powrocie ze studiów zagranicznych w latach 1961–1962 pełnił funkcję ojca duchownego w krakowskim seminarium duchownym. Od 1962 do 1978 był wykładowcą teologii pastoralnej i homiletyki na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie oraz w seminariach krakowskim i częstochowskim, które miało swoją siedzibę w Krakowie. W latach 1965–1970 zajmował stanowisko adiunkta teologii pastoralnej w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W latach 1970–1978 sprawował urząd rektora krakowskiego seminarium. Czynnie przeciwstawiał się komunistycznej władzy, organizując przemarsze kleryków w centrum miasta.

W archidiecezji krakowskiej w 1964 był członkiem Komisji ds. Prasy i Publikacji Katolickiej, następnie w latach 1965–1974 członkiem Komisji Liturgicznej, od 1971 do 1973 członkiem Rady Kapłańskiej, a w 1974 członkiem Komitetu Roku Świętego. W latach 1972–1979 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Synodu Archidiecezji Krakowskiej ds. Pastoralno-Socjologicznych.

W Episkopacie Polski w latach 1966–1978 był sekretarzem Komisji ds. Apostolstwa Świeckich. Ponadto w latach 1970–1978 należał do Komisji ds. Seminariów Duchownych, a w latach 1976–1978 Komisji Iustitia et Pax. W 1975 został członkiem Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego. W 1971 był audytorem na Synodzie Biskupów w Rzymie. W latach 1963–1965 pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego Towarzystwa Teologicznego z siedzibą w Krakowie.

W latach 1977–1978 piastował godność kanonika Krakowskiej Kapituły Metropolitarnej.

Biskup

30 grudnia 1978 papież Jan Paweł II mianował go swoim następcą na urzędzie arcybiskupa metropolity krakowskiego. Święcenia biskupie otrzymał 6 stycznia 1979 w Bazylice św. Piotra w Rzymie. Udzielił mu ich Jan Paweł II z towarzyszeniem biskupów pomocniczych krakowskich: Juliana Groblickiego i Stanisława Smoleńskiego. Ingres do katedry na Wawelu odbył 28 stycznia 1979. Jako dewizę biskupią przyjął słowa: „Jesu, in Te confido” (Jezu, ufam Tobie). W 1981 po ustanowieniu Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie objął urząd wielkiego kanclerza uczelni. W 1981, po zamachu na papieża Jana Pawła II, poparł organizację Białego Marszu w Krakowie, wyrażającego solidarność z walczącym o życie papieżem. Wspierał „Solidarność”, w czasie stanu wojennego w latach 1981–1983 w ramach Arcybiskupiego Komitetu Pomocy Więźniom i Internowanym zabiegał o prawa internowanych i ich rodzin. Po Sierpniu 1980 został współprzewodniczącym reaktywowanej Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu. W 2005, po śmierci Jana Pawła II, wraz z wiernymi czuwał pod papieskim oknem Pałacu Biskupiego w Krakowie. Przyczynił się do wybudowania bazyliki i rozbudowy sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach oraz powstania Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu. Reaktywował, a następnie rozbudował archidiecezjalną Caritas. Za jego pontyfikatu powstawały domy samotnej matki, rodzinne domy dziecka, zakłady opiekuńczo-lecznicze, poradnie psychologiczne i schroniska dla bezdomnych. Wielokrotnie apelował do diecezjan o pomoc dla potrzebujących. Założył katolickie tygodniki: krakowską edycję „Gościa Niedzielnego” i „Źródło”, a także diecezjalne Radio Mariackie (następnie Radio Plus). Przyczynił się do transmitowania w każdy piątek mszy dla chorych na antenie Telewizji Kraków. W 2002, w związku z ukończeniem 75 lat, zgodnie z przepisami oddał się do dyspozycji papieża, jednakże Jan Paweł II zlecił mu dalsze sprawowanie urzędu arcybiskupa krakowskiego. 3 czerwca 2005 papież Benedykt XVI przyjął jego rezygnację. Do 27 czerwca 2005 pełnił funkcję administratora archidiecezji. Po ustąpieniu z urzędu zamieszkał w klasztorze sióstr albertynek w Krakowie.

W ramach Konferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994 był jej wiceprzewodniczącym, w 1981 po śmierci prymasa Stefana Wyszyńskiego pełnił obowiązki przewodniczącego. Należał do Rady Stałej. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Nauki Katolickiej, Komisji ds. Apostolstwa Świeckich, Zespołu ds. Stypendiów Naukowych i Językowych. Uczestniczył w synodach biskupów polskich, które odbyły się w latach 1980, 1983, 1987 i 1991.

Kreowany kardynałem prezbiterem został na konsystorzu 30 czerwca 1979. Jako kościół tytularny przydzielono mu bazylikę św. Jana w Łacińskiej Bramie. 8 lipca 1979 odbył kardynalski ingres do katedry na Wawelu. Należał do watykańskich kongregacji: ds. Biskupów, ds. Duchowieństwa, ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego oraz ds. Wychowania Katolickiego. Należał również do II sekcji Sekretariatu Stanu, Stałej Rady Kardynałów i Biskupów oraz Sekretariatu dla Niewierzących.

Konsekrował 9 biskupów, a także asystował podczas sakry 19 biskupów. W kwietniu 2005 brał udział w konklawe, na którym wybrano na papieża Benedykta XVI. 20 maja 2007, w dniu ukończenia 80 lat, utracił prawo wyboru papieża w konklawe.

Został członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK). Był w gronie założycieli Stowarzyszenia Siemacha i został jego honorowym członkiem. W 2006 objął funkcję kapelana stanowego Rycerzy Kolumba w Polsce.

Zmarł 2 sierpnia 2016 Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie, gdzie trafił po tym, jak w wyniku upadku w swoim mieszkaniu doznał urazu; podczas swojej wizyty w Polsce z okazji Światowych Dni Młodzieży papież Franciszek odwiedził go w szpitalu.

Odznaczenia, tytuły, wyróżnienia

Postanowieniem prezydenta Polski Bronisława Komorowskiego z 17 lutego 2014 został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. W 2000 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec, a w 2007 Order Oficera Legii Honorowej.

Przyznano mu tytuł honorowego obywatela: Wieliczki (1995), Świątnik Górnych (1997), Mszany Dolnej (2000), gminy Mszana Dolna (2000), gminy Niedźwiedź (2000), Nowego Targu (2000), Wadowic (2001), Jordanowa (2002), gminy Zabierzów (2002), Chrzanowa (2004), Trzebini (2004), gminy Chełmek (2004), Libiąża (2004). W 2005, jako pierwszy w historii, został uhonorowany Odznaką „Honoris Gratia”, przyznawaną zarządzeniem prezydenta Krakowa. W 2015 Rada Miasta Krakowa odznaczyła go srebrnym medalem Cracoviae Merenti.

Otrzymał tytuł doctora honoris causa: Fu Jen Catholic University w Tajpej na Tajwanie (1989), Adamson University w Manili na Filipinach (1989), Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1992), Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (2000), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000) i Katolickiego Uniwersytetu im. Pétera Pázmánya w Budapeszcie na Węgrzech (2002). Został członkiem honorowym Polskiej Akademii Umiejętności.

W 1998 został kawalerem Orderu Uśmiechu. Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski wyróżniło go tytułem Małopolanina Roku 2000. W 2005 uzyskał godność Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej oraz został laureatem Złotego Hipolita. W 2012 Instytut Pamięci Narodowej przyznał mu nagrodę Świadek Historii. W 2015 otrzymał złotą odznakę Zasłużony dla NSZZ „Solidarność”.

Został honorowym członkiem Związku Podhalan w Północnej Ameryce. W 1993 przyznano mu tytuł baliwa Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Zakonu Kawalerów Maltańskich, a w 2009 kapelana Wielkiego Krzyża Kościelnego OSLJ Zakonu Św. Łazarza.