Franciszek I Stefan Lotaryński niem. Franz Stephan von Lothringen (ur. 8 grudnia 1708 w Nancy - zm. 18 sierpnia 1765 w Innsbrucku) – książę Lotaryngii jako Franciszek III, książę Cieszyna, wielki książę Toskanii, Święty Cesarz Rzymski, od 1740 współwładca (koregent) we wszystkich terytoriach rządzących przez jego żonę Marię Teresę, wolnomularz.

Syn księcia Lotaryngii Leopolda I Józefa i księżniczki orleańskiej Elżbiety Charlotty Orleańskiej. Jego dziadkami byli: książę Lotaryngii Karol V Leopold i arcyksiężniczka austriacka Eleonora Habsburg oraz książę Orleanu Filip I Burbon i księżniczka Palatynatu Reńskiego Elżbieta Charlotta Wittelsbach. Pochodził z rodu książąt Lorraine-Vaudémont.

W wieku 15 lat przybył na wiedeński dwór. Jego ojciec otrzymał wtedy tytuł księcia cieszyńskiego. Po śmierci ojca w 1729 roku został księciem Lotaryngii i księciem Cieszyna .

12 lutego 1736 roku w Wiedniu poślubił arcyksiężniczkę austriacką Marię Teresę Habsburg, córkę cesarza rzymskiego Karola VI i Elżbiety Krystyny von Braunschweig-Wolfenbüttel. Warunkiem, pod jakim Karol VI zezwolił na to małżeństwo, było przekazanie Lotaryngii Stanisławowi Leszczyńskiemu. Miało to zakończyć polską wojnę sukcesyjną. W zamian Franciszek otrzymał tytuł wielkiego księcia Toskanii. Franciszek i Maria Teresa mieli 16 dzieci:

• Maria Elżbieta (1737-1740)
• Maria Anna (1738-1789)
• Maria Karolina (1740-1741)
• Józef Benedykt (1741-1790) - cesarz rzymski w latach 1765-1790;
• Maria Krystyna (1742-1798) - żona królewicza polskiego, księcia cieszyńskiego Alberta Wettyna (1738-1822);
• Maria Elżbieta (1743-1808) - ksieni w Innsbrucku ;
• Karol Józef (1745-1761)
• Maria Amalia (1746-1804) - żona księcia Parmy Ferdynanda I Burbona (1751-1802);
• Leopold Józef (1747-1792) - cesarz rzymski w latach 1790-1792;
• Maria Karolina (1748)
• Maria Joanna (1750-1762)
• Maria Józefa Habsburg (1751-1767)
• Maria Karolina (1752-1814) - żona król Neapolu i Sycylii Ferdynanda I Burbona (1751-1825);
• Ferdynand Karol (1754-1806) - ożenił się z księżniczką Modeny i Reggio Marią Beatrycze d'Este (1750-1829);
• Maria Antonina (1755-1793) - żona króla Francji Ludwika XVI (1754-1793);
• Maksymilian Franciszek (1756-1801) - książę elektor, arcybiskup Kolonii.

złota moneta wybita z okazji koronacji cesarza; łaciński napis na rewersie oznacza: Franciszek, Król Jerozolimy, Książę Lotaryngii i Wielki Książę Toskanii, wybrany w Cesarstwie Rzymskim, koronowany we Frankfurcie 4 października 1745

Cesarz zmarł 20 października 1740 roku, Maria Teresa, następczyni Karola VI, ustanowiła męża koregentem. Kraje które wcześniej zgodziły się aby zgodnie z sankcją pragmatyczną, ziemie Habsburgów dziedziczyła Maria Teresa zmieniły zdanie. Doprowadziło to do wybuchu wojny o sukcesję austriacką. Po śmierci głównego adwersarza, elektora Bawarii i cesarza rzymskiego Karola VII Wittelsbacha Franciszek I Lotaryński został wybrany na cesarza 13 września 1745. Mając stosunkowo niewielki wpływ na życie polityczne, przeszedł do historii jako mecenas sztuki. Zmarł 15 lat przed swą małżonką.

W 1744 młodszy brat Franciszka - Karol Lotaryński ożenił się z Marią Anną Habsburg, młodszą siostrą Marii Teresy.

Pełna tytulatura

Franciszek, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec i Jerozolimy, arcyksiążę Austrii, książę Lotaryngii i Baru, wielki książę Toskanii, książę Kalabrii, Geldrii, Montferratu, Cieszyna na Śląsku, książę Charlesville, margrabia Pont-à-Mousson i Nomeny, hrabia Prowansji, Vaudémont, Blâmont, Zütphen, Saarwerden, Salm, Falkenstein etc. etc.