Edmund Stanisław Knoll-Kownacki (ur. 24 lipca 1891 w Pomiechówku, zm. 2 września 1953) – generał brygady Wojska Polskiego.

Młodość

Syn Kazimierza i Marii baronówny von Eynatten. Urodził się 24 lipca. Po uzyskaniu matury w 1908 w Kałudze, kontynuował naukę na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Moskiewskiego. Po pięciu semestrach przeniósł się do Moskiewskiego Instytutu Rolnictwa. Podczas studiów, od września 1912 do września 1913 odbył obowiązkową jednoroczną służbę wojskową w 19. Baterii Artylerii Konnej w Dubnie, po zakończeniu której zdał egzamin oficerski, uzyskując stopień chorążego rezerwy.

W maju 1913 otrzymał dyplom agronoma. Przez rok pracował jako inspektor hodowli w Centralnym Towarzystwie Rolniczym w Warszawie. W tym też czasie wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, przyjmując pseudonim Kownacki. Na przełomie lipca i sierpnia 1914 ukończył Szkołę Drużyn Strzeleckich w Nowym Sączu.

I wojna światowa

6 sierpnia 1914 po wybuchu wojny został mianowany dowódcą plutonu w 2 Batalionie Strzelców. Od 13 września pełnił służbę w 1 Szwadronie Ułanów rtm. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Od października 1914 dowodził zorganizowaną przez siebie baterią konną 1 Pułku Artylerii, a później dywizjonem. 6 sierpnia 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w obozie w Beniaminowie. W maju 1918 został urlopowany w celu załatwienia spraw rodzinnych. Do obozu nie powrócił. 25 października został przyjęty do Polskiej Siły Zbrojnej i przydzielony do Sztabu Inspektora Artylerii. W listopadzie organizował 1 Pułk Artylerii Polowej Legionów, którym dowodził na froncie wschodnim.

Wojna polsko-bolszewicka

1 września 1919 powierzono mu zadanie organizacji i stanowisko komendanta Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu. W marcu 1920 równocześnie ukończył kurs w Centrum Studiów Artyleryjskich w Warszawie. 6 lipca 1920 zdał obowiązki dowódcy szkoły i powrócił na front, obejmując przejściowo dowództwo I Brygady Artylerii Legionów, od 9 lipca do końca roku natomiast – dowództwo 1 Brygady Piechoty.

Kilkakrotnie przedstawiany podczas działań wojennych przez swoich dowódców do odznaczenia krzyżem Virtuti Militari otrzymał go na początku 1921 (numer nadania: 176).

Lata międzywojenne

W styczniu 1921 został przeniesiony do Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko zastępcy szefa Sekcji Artylerii Departamentu I Broni Głównych i Wojsk Taborowych. Pracując w tym departamencie, ukończył dwumiesięczny kurs wyższych dowódców w Warszawie oraz kurs wyższych dowódców artylerii w Toruniu. Od listopada 1921 do sierpnia 1922 zajmował stanowisko szefa Artylerii i Służby Uzbrojenia Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. Po ukończeniu trzymiesięcznego kursu informacyjnego dla dowódców dywizji w Warszawie wyjechał na dwuletnie studia do École Supérieure de Guerre w Paryżu.

15 stycznia 1925 otrzymał tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego i został mianowany pełniącym obowiązki dowódcy 13 Dywizji Piechoty w Równem.

16 marca 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego awansował go na generała brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 11. lokatą w korpusie generałów.

W 1927 roku został stałym członkiem Komisji do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu. Przygotowując kontrakt na armatę dalekonośną 155 mm, wizytował fabryki broni w: Czechosłowacji, Francji, Włoszech, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Od 10 listopada 1932 roku do 10 sierpnia 1933 roku był słuchaczem VII Kursu Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie. 16 lutego 1935 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. Równocześnie pełnił funkcję „generała inspekcjonującego”. W opinii płk. dypl. Mariana Romeyki „należał on do generałów lubianych i szanowanych, promieniował spokojem, dobrym humorem, wrodzoną kulturą i taktem”.

W okresie międzywojennym był prezesem okręgowym Związku Legionistów, przewodniczącym koła 1 Pułku Artylerii Legionów, prezesem okręgowym Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej, Wołyńskiego Klubu Jeździeckiego oraz Aeroklubu Poznańskiego.

II wojna światowa

W czasie kampanii wrześniowej dowodził Grupą Operacyjną Koło w składzie Armii Poznań, przemianowaną 6 września na Grupę Operacyjną gen. Knoll-Kownackiego. Dowodząc tą grupą, poprowadził główne uderzenie Armii Poznań w bitwie nad Bzurą (9-12 września). Z uszczuploną grupą przedarł się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy, gdzie po kapitulacji dostał się do niewoli. Przebywał w oflagach „generalskich” (kolejno: Hohnstein, Königstein, Johannisbrunn) a od 27 kwietnia 1942 w Oflagu VIIA w Murnau.

Lata powojenne

Po wyzwoleniu wiosną 1945 znalazł się na krótko w południowej Francji. Później pełnił służbę w Dowództwie 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Od 30 października 1945 był generałem do zleceń Naczelnego Wodza. Po przybyciu do Wielkiej Brytanii i demobilizacji osiedlił się w Walii, gdzie gospodarował na niewielkiej farmie.

Zmarł 2 września 1953. Został pochowany na cmentarzu w Beaumaris (Anglesey) w północnej Walii. Był żonaty z Janiną Chramiec, miał córkę Marię Barbarę.

Publikacje

• Podręcznik artylerii dla podoficera i kanoniera (cz. I, Kraków 1913; cz. II, Piotrków 1916)
• Podręcznik Artyleryi, Kraków 1915
• W obronie lekkich bateryi (Bellona, 1918)
• Bój pod Uzdowem (Bellona, 1938)

Awanse

• chorąży – 15 września 1913
• porucznik – 15 maja 1915
• kapitan – 1 listopada 1916
• major – 13 października 1918
• pułkownik – zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 19. lokatą w korpusie oficerów zawodowych artylerii
• generał brygady – 16 marca 1927 ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 11. lokatą w korpusie generałów

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1921)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Walecznych (sześciokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Wojskowy Medal Zasługi (Austro-Węgry)
• Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej
• Order Korony Rumunii II klasy