Christiaan Neethling Barnard (ur. 8 listopada 1922 w Beaufort West, zm. 2 września 2001 w Pafos) – południowoafrykański kardiochirurg, kierownik ośrodka badań i chirurgii serca na uniwersytecie w Kapsztadzie. Jako pierwszy na świecie przeprowadził transplantację ludzkiego serca.

Christiaan Barnard urodził się 8 listopada 1922 w miasteczku Beaufort West w Południowej Afryce. Jego ojciec, Adam Barnard, był pastorem, a matka, Maria, grała w kościele na organach. Miał 4 braci. Jeden z nich – Abraham – zmarł w wieku 5 lat na serce, co mogło mieć wpływ na dalszą drogę życia Christiaana.

W 1940 roku rozpoczął naukę w Beaufort West High School. Ponieważ rodzina nie była zbyt bogata, każdego dnia szedł pieszo na uniwersytet 5 mil. W 1946 otrzymał tytuł licencjacki z zakresu medycyny (ang. Bachelor of Medicine) na Uniwersytecie Kapsztadzkim.

W 1948 roku ożenił się z Alettą Louw, z którą miał 2 dzieci: Andre i Deirdre. Po ślubie przeniósł się do miasta Ceres, gdzie praktykował jako lekarz rodzinny do 1951 roku.

W 1951 powrócił do Kapsztadu i pracował w Szpitalu Miejskim jako starszy rezydent oraz asystent w Oddziale Medycyny w Szpitalu Groote Schuur. Kontynuował naukę popołudniami i w 1953 roku otrzymał stopień Master of Medicine Uniwersytetu Kapsztadzkiego. W tym samym roku otrzymał stopień doktora medycyny na tym samym uniwersytecie za dysertację pt. „Leczenie gruźliczego zapalenia opon mózgowych” (The treatment of tuberculosis meningitis). Po uzyskaniu tych stopni został asystentem (rezydentem) w Oddziale Chirurgii pod kierunkiem prof. J. Erasmusa w Szpitalu Groote Schuur w Kapsztadzie.

W 1956 otrzymał stypendium Memoriału Charlesa Adamsa i stypendium fundacji Dazian na 2 lata studiów w USA. Wyjechał do USA gdzie spędził, według niego, najbardziej fascynujący czas w życiu. Szkolił się w chirurgii klatki piersiowej na Uniwersytecie Minnesoty w Minneapolis, a w 1958 otrzymał tytuł Master of Science in Surgery. W tym samym roku otrzymał tytuł Doctor of Philosophy za dysertację zatytułowaną „Etiologia wrodzonej atrezji jelitowej”.

Powrócił do RPA wyposażony w grant publiczny dla dalszych badań na polu chirurgii serca. Jego powrót był triumfalny, otrzymał awans i uznanie. Kontynuował pracę w Szpitalu Groote Schuur jako specjalista chirurgii klatki piersiowej, został pełnoetatowym wykładowcą oraz dyrektorem Zakładu Chirurgii na Uniwersytecie Kapsztadzkim. Trzy lata po powrocie do RPA został mianowany kierownikiem Katedry Chirurgii Klatki Piersiowej w szpitalu klinicznym przy Uniwersytecie Kapsztadzkim. W 1962 roku awansował na professor associate w Katedrze Chirurgii tegoż Uniwersytetu.

Operacje transplantacji serca

3 grudnia 1967 roku Barnard przy asyście młodszego brata dr Mariusa Barnarda, kierował zespołem chirurgów, który przeprowadził pierwszą transplantację ludzkiego serca. Serce zostało pobrane od Denise Darvall, ofiary wypadku drogowego. Operacja się udała, jednak pacjent, 53-letni Louis Washkansky, zmarł po 18 dniach na zapalenie płuc, gdyż leki użyte dla zapobieżenia odrzucenia nowego serca niekorzystnie osłabiły jego odporność na infekcje. Już 2 stycznia 1968 roku Barnard dokonał drugiej transplantacji serca u śmiertelnie chorego dr Philipa Blaiberga. Dawcą był młody człowiek, który dostał krwotoku podpajęczynówkowego podczas kąpieli w morzu. Blaiberg żył po zabiegu ponad 19 miesięcy. Po 1968 roku operacje transplantacji serca upowszechniły się, chociaż dużym problemem było zapobieganie odrzucaniu przeszczepionego serca oraz znaczna toksyczność ówcześnie znanych i stosowanych leków o działaniu immunosupresyjnym (a będących w zasadzie cytostatykami). Czterech z pierwszych dziesięciu pacjentów Barnarda przeżyło ponad rok, dwoje przeżyło z nowym sercem ponad 10 lat, a jedna osoba przeżyła jeszcze 24 lata. Przełomem było odkrycie w 1974 roku cyklosporyny. Najdłużej żyjącym pacjentem Barnarda był Dirk van Zyl, żył z przeszczepionym sercem 23 lata zanim zmarł w 1996 na cukrzycę.

Po pierwszej transplantacji Barnard stał się powszechnie znany na świecie i z dnia na dzień został międzynarodową gwiazdą. Dla niego ta sława była zaskoczeniem, ponieważ uważał przeszczepienie serca za całkiem logiczną konsekwencję stałego rozwoju chirurgii klatki piersiowej. Tym niemniej to Barnard pokazał, że przeszczepienie serca było możliwe, przez co uczynił pierwszy krok w nową formę chirurgii, która jest teraz rutyną w praktyce medycznej.

Lata 1970–2000

Swój czas spędzał podróżując po świecie, spotykając znanych ludzi – od książąt i królów (m.in. król Jordanii Husajn ibn Talal) do prezydenta Johnsona, spotkał się także z papieżem. Często widziany w towarzystwie Sophii Loren i Giny Lollobrigidy. Przyjaźnił się z Peterem Sellersem i Richardem Burtonem. Stał się znany jako „chirurg – gwiazda filmowa”. Faktem mniej znanym było to, że leczył setki pacjentów bez zapłaty.

W 1969 roku rozwiódł się, a już w 1970 ożenił z 19-letnią Barbarą Zoellner. Mieli 2 synów, Christiaana Jr. i Roberta. Barbara była piękną kobietą adorowaną przez media, jej twarz często zdobiła strony tytułowe magazynów mody. W 1972 roku został awansowany na profesora nauk chirurgicznych w Katedrze Chirurgii Uniwersytetu Kapsztadzkiego. W 1974 roku wykonał pierwszą podwójną transplantację serca.

W 1982 roku nastąpił koniec jego drugiego małżeństwa. Po rozwodzie Barnard napisał do największej gazety krajowej w RPA deklarując swoją miłość do Barbary.

W 1983 roku zrezygnował z kierownictwa Katedrą Chirurgii Klatki Piersiowej. Spędził 2 lata jako Scientist-In-Residence w Instytucie Transplantacyjnym Oklahoma w Baptystycznym Centrum Medycznym w Oklahoma City w USA.

W 1984 roku jego najstarszy syn, Andre, także lekarz, popełnił samobójstwo.

W 1987 roku powrócił do RPA i ożenił się ponownie w 1988 roku z 40 lat młodszą modelką Karin Setzkorn. W tym związku miał 2 dzieci, Lara i Armin, ale rozwiedli się w roku 2000. Christiaan Barnard zmarł 2 września 2001 roku w hotelu w Pafos na Cyprze z powodu ataku astmy.

Twórczość

• One Life, Macmillan, 1969.
• Heart attack: You don't have to die, Delacorte Press, 1971.
• The unwanted: a novel, McKay, 1975 (współautor Siegfried Stander).
• South Africa: sharp dissection, Books in Focus, 1977.
• In The Night Season, Prentice-Hall, 1978 (współautor Siegfried Stander).
• The Best Medicine, Tafelberg, 1979.
• Good Life Good Death: A Doctor's Case for Euthanasia and Suicide, Prentice-Hall, 1980.
• The Body machine, Crown, 1981.
• Your Healthy Heart, McGraw-Hill, 1986.
• Arthritis Handbook: How to Live With Arthritis, ISIS Large Print/Clio Press, 1986.
• The Second Life, Vlaeberg, 1993.
• Donor, Penguin Group Incorporated, 1997.
• 50 Ways to a Healthy Heart, Thorsons, 2001 (wyd. pol. 50 Dróg do zdrowego serca, Książka i Wiedza, 1999).