Artur Rubinstein (ur. 28 stycznia 1887 w Łodzi, zm. 20 grudnia 1982 w Genewie) – polski pianista pochodzenia żydowskiego.

W swojej ponad 80-letniej karierze pianisty wystąpił ponad 6000 razy. Znany był jako wirtuoz i odtwórca muzyki Chopina, Brahmsa, Schuberta, Schumanna, Dvořáka, Rachmaninowa i Szymanowskiego. Występował z wieloma uznanymi orkiestrami i dyrygentami oraz grał m.in. z Pablem Casalsem, Jakiem Thibaudem i Romanem Totenbergiem.

Od dziecka przejawiał uzdolnienia muzyczne, już w wieku siedmiu lat wystąpił w koncercie charytatywnym. Pierwsze lekcje gry na fortepianie pobierał u Adolfa Prechnera w Łodzi. Rodzice, zamożni łódzcy mieszczanie żydowscy, wysłali go do Warszawy, gdzie uczył się u Aleksandra Różyckiego. W 1897 wyjechał do Berlina, gdzie uczył się w Wyższej Szkole Muzycznej, pobierał lekcje gry na fortepianie u Henryka Bartha. Jego opiekunem był dyrektor akademii, Józef Joachim. W czasie studiów wiele koncertował przed berlińską publicznością, debiutował 1 grudnia 1900 w berlińskiej Beethoven-Saal. W kwietniu 1902 koncertował w Filharmonii Warszawskiej pod batutą Emila Młynarskiego. W 1902, z polecenia Joachima, zaprezentował się Paderewskiemu w Szwajcarii, zyskując jego przychylność i uznanie. W 1904 przeniósł się do Paryża, skąd odbywał liczne tournées po Stanach Zjednoczonych (1906), Europie i Ameryce Południowej. Wielokrotnie koncertował też w Polsce – w Łodzi, Warszawie, Lwowie, Krakowie i Zakopanem.

Artur Rubinstein, 1906

Artur Rubinstein, 1937 (fot. Carl van Vechten)

W 1932 poślubił córkę polskiego dyrygenta, Emila Młynarskiego – Anielę. W 1933 w Buenos Aires w Argentynie urodziła się Eva Rubinstein. W 1939 Rubinsteinowie opuścili Europę i zamieszkali w Stanach Zjednoczonych. W USA koncertował, m.in. na rzecz uchodźców z okupowanej Polski i innych krajów Europy.

W 1945, podczas uroczystości podpisania Karty Narodów Zjednoczonych, wobec braku polskiej flagi, wyraził oburzenie i ostentacyjnie zagrał Mazurka Dąbrowskiego. Występ poprzedził słowami: “W tej Sali, w której zebrały się wielkie narody, aby uczynić ten świat lepszym, nie widzę flagi Polski, za którą toczono tę okrutną wojnę” i dodał: “A więc teraz zagram polski hymn narodowy”.

W 1946 otrzymał obywatelstwo USA.

W 1960 był honorowym przewodniczącym jury podczas VI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.

Podczas otwarcia konkursu wykonał Koncert fortepianowy f-moll Fryderyka Chopina z udziałem Orkiestry Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Witolda Rowickiego.

Ostatni raz odwiedził Polskę, w tym Warszawę, w 1979. W cukierni A. Bliklego przy ul. Nowy Świat znajdują się zdjęcia pamiątkowe z wizyty artysty. Polskie Nagrania Muza wydały wówczas płytę z jego koncertem z 1960.

Rubinstein otrzymał też tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie.

Zmarł 20 grudnia 1982 w Genewie.

Pochowany w Jerozolimie na górze Orah na jednoosobowym cmentarzu.

Ciekawostki

Artur Rubinstein był wielkim miłośnikiem cygar. Do czasu rewolucji komunistycznej miał nawet własną plantację tytoniu na Kubie.

Podczas pierwszej konferencji ONZ w 1945, Rubinstein zamanifestował swój patriotyzm na koncercie dla delegatów. Wyraził swoje rozczarowanie faktem, że na konferencji nie było delegacji z Polski, po czym rozpoczął koncert od zagrania Mazurka Dąbrowskiego. Publiczność zareagowała na to owacjami na stojąco.

Nela Rubinstein – żona artysty jest autorką słynnej książki kucharskiej, Nela's Cookbook, opublikowanej w Nowym Jorku w 1983. W Polsce została wydana pt. Kuchnia Neli (wyd. Muza, pełna wersja z 2001). Książka jest zapisem upodobań kulinarnych jej męża i bohemy artystycznej Nowego Jorku, Los Angeles, Paryża. Nela's Cookbook nadal stanowi źródło inspiracji dla wielbicieli talentu i sztuki życia Artura Rubinsteina.

Przyjaźnił się między innymi z Karolem Szymanowskim, Pablem Picassem, Grzegorzem Fitelbergiem.

Pamiętniki

• Moje młode lata (My Young Years), Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1976, ISBN 83-224-0303-8
• Moje długie życie (My Many Years), Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1988, ISBN 83-224-0367-4

Pamięć

Od 1974 w Izraelu organizowany jest Międzynarodowy Mistrzowski Konkurs Pianistyczny im. Artura Rubinsteina.

Od 4 kwietnia 1984 Filharmonia Łódzka nosiła nazwę Państwowej Filharmonii im. Artura Rubinsteina w Łodzi. 30 sierpnia 1999 Zarząd Województwa Łódzkiego uchwałą nadał placówce obecną nazwę: Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina

4 listopada 1991 Państwowy Zespół Szkół Muzycznych w Bydgoszczy przyjął imię Artura Rubinsteina.

Od 1993 w Bydgoszczy odbywa się Międzynarodowy Konkurs Młodych Pianistów "Arthur Rubinstein in memoriam", którego dyrektorem i inicjatorem jest Ewa Stąporek-Pospiech, dyrektor Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych w Bydgoszczy. Konkurs odbywa się pod patronatem Ewy Rubinstein, córki słynnego pianisty.

Rok 2007 został w Polsce ogłoszony m.in. rokiem Artura Rubinsteina (obok Karola Szymanowskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Josepha Conrada).

W 2008 w Łodzi utworzono Międzynarodową Fundację Muzyczną im. Artura Rubinsteina, która organizuje Rubinstein Piano Festival. Dotychczas odbyły się trzy edycje festiwalu (2008, 2011 i 2013).