Antoni Grabowski (ur. 11 czerwca 1857 we wsi Nowe Dobra pod Chełmnem, zm. 4 lipca 1921 w Warszawie) – polski inżynier chemik, publicysta, tłumacz i działacz międzynarodowego ruchu esperantystów.

Był nauczycielem języka esperanto, prelegentem i organizatorem. Od roku 1908 pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Esperantystów. Był współtwórcą Akademio de Esperanto, w której przez wiele lat kierował Sekcją Gramatyki. Opracował Słownik Języka Esperanto (1910).

Grabowski m. in. przełożył na esperanto "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza, "Halkę", wiele pieśni i arii, "Mazepę" Juliusza Słowackiego i dwie antologie poezji, m.in. "El parnaso de popoloj" ("Z Parnasu narodów"), zawierająca przekłady z 30 języków.

Esperanto i twórczość literacka

Zainteresowanie literaturą pojawiło się u Antoniego Grabowskiego już podczas studiów uniwersyteckich. W tym czasie został on aktywnym członkiem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. Grabowski nie zajmował się jednak wyłącznie polszczyzną i jej dorobkiem literackim – krok po kroku przyswoił sobie także 9 języków na poziomie zaawansowanym, a kolejne 15 rozumiał.

Pierwszym sztucznym językiem, z którym zapoznał się Grabowski był Volapük. Podczas spotkania i rozmów z Johannem Martinem Schleyerem, autorem tego projektu językowego, okazało się, że nawet twórca Volapük nie włada nim biegle, z czego Grabowski wyciągnął wniosek, że język ten nie nadaje się do codziennej komunikacji.

W 1887 przestudiował wydaną w tym samym roku broszurę Dr Esperanto. Język międzynarodowy. Przedmowa i kompletny podręcznik autorstwa Ludwika Zamenhofa. Zamenhof przedstawił w niej swój projekt nowego języka międzynarodowego, który stał się znany jako "Esperanto". Grabowskiego zafascynowała logiczna struktura esperanta oraz szybka do uzyskania łatwość wyrazu. Podróż do Warszawy i spotkanie z Zamenhofem doprowadziły do pierwszej rozmowy w tym języku.

Po spotkaniu z Zamenhofem Grabowski wyznaczył sobie jako cel przetłumaczenie ważniejszych dzieł literatury światowej na esperanto. W 1888 ukazało się jego tłumaczenie opowiadania Aleksandra Puszkina p.t. Zamieć, w 1889 r. - Die Geschwister autorstwa Johanna Wolfganga von Goethe i inne.

Na początku lat 90. XIX stulecia Grabowski wyraził swe niezadowolenie zbyt powolnym rozprzestrzenianiem się esperanto. Powodem było jego zdaniem niedoskonałość tego języka. Nawoływał do wprowadzenia odpowiednich poprawek. Podczas głosowania nad reformą esperanto w 1894 odrzucił zgłoszone propozycje i trzymał się odtąd podstawowych zasad językowych zawartych w Fundamento de Esperanto.

Grabowski piastował stanowisko przewodniczącego w istniejącym od 1904 r. Warszawskim Związku Esperantystów, przekształconym w 1908 w Polski Związek Esperantystów. Od tego samego roku pełnił funkcję dyrektora sekcji gramatycznej w Akademii Esperanto.

W latach 1908-1914 Grabowski prowadził w kilku warszawskich szkołach kursy esperanto. W 1908 opublikował artykuł o szczególnym znaczeniu esperanto jako języka przygotowawczego (>propedeutyka) w nauce języków obcych. Na konkretnych przykładach pokazał, jak nauka tego języka poprzedzająca kursy francuskiego i łaciny przyspiesza naukę tych języków.

Antologia Z Parnasu narodów z roku 1913 zawiera 116 wierszy i poematów, reprezentujących 30 języków i kultur - w sumie 6 wierszy autorstwa Grabowskiego stworzonych oryginalnie w języku esperanto i 110 tłumaczeń na ten język.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej rodzina Grabowskiego wyemigrowała do Rosji. Sam Grabowski musiał z powodów zdrowotnych pozostać w Warszawie. Tam też przetłumaczył Pana Tadeusza.

W czasie wojny, chronicznie chory na serce i bez wystarczających środków finansowych nie był w stanie opłacić kosztów leczenia. Po wojnie, gdy do Warszawy powróciła jego rodzina, był niemal w stanie całkowitego wycieńczenia. Mimo wszystko kontynuował swą działalność na rzecz esperanto aż do śmierci na zawał serca w 1921.

Twórczość

 

Originalaj poemoj esperantaj w formacie

 

Wybrane teksty

• Al la semanto
• Jubilea kantato
• La reveno de l’ filo
• La tagiĝo
• Saluto el Varsovio
• Sur unu kordo

Wybrane tłumaczenia Popolkantoj (Piosenki)

Adam Asnyk:

Ĉielarka fabelo Vana plendo

Leo Belmont:

Kanto pri vento

Kazimierz Brodziński:

Laboru

Piotr Dalman:

En la valo neĝa vento

Stanisław Jachowicz:

Fabletoj por infanoj

Józef Jankowski:

Vi estas kiel aŭroro

Maria Konopnicka:

Al la virino Kiam iris reĝo Sur la Jungfrau

Józef Kotarbiński:

Averto

Ignacy Krasicki:

Konsilo

Zygmunt Krasiński:

Al la virino

Antoni Lange:

Libroj de profetoj

Teofil Lenartowicz:

La viburno

Antoni Malczewski:

Kozako en stepo

Adam Mickiewicz:

Sinjorino Twardowska Sinjoro Tadeo Tri Budrisoj

Antoni Edward Odyniec:

Anĝelet’ aŭ diableto

Zygmunt Różycki:

Prometeo

Juliusz Słowacki:

En Svisujo Himno dum subiro de l’ suno sur maro Patro de pestuloj en El-Arish

Kazimierz Tetmajer:

De kiam estos vi edzino

Włodzimierz Wolski:

Bruas pinoj sur deklivo - ario el la opero "Halka" Kial en horo soleca - ario el la opero "Halka" Kiel rompita vente arbeto - ario el la opero "Halka" Supren flugi volus mi - ario el la opero "Halka"

Józef Bohdan Zaleski:

Svatita junulino

Narcyza Żmichowska:

Ensorĉita rondo La destino