Andrzej Strug (właściwie Tadeusz Gałecki, ur. 28 listopada 1871 w Lublinie, zm. 9 grudnia 1937 w Warszawie) – pisarz i publicysta, wolnomularz, działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, a także scenarzysta.

Studiował w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach. Działał w Kole Oświaty Ludowej i Polskiej Partii Socjalistycznej. W roku 1895 został uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a w 1897 skazany na zesłanie do guberni archangielskiej, gdzie przebywał do 1900 roku.

Po powrocie do kraju studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i z ramienia PPS brał udział w Rewolucji 1905 roku. Był wtedy liderem Wydziału Chłopskiego, a następnie Wydziału Wiejskiego PPS i redagował pismo chłopskie „Gazetę Ludową”. Ponownie aresztowany w 1907 musiał opuścić granice państwa rosyjskiego i wyjechał do Paryża. W 1910 roku był jednym z sygnatariuszy listu otwartego w sprawie pochowania ciała Juliusza Słowackiego na Wawelu. Pochówek oprotestował biskup krakowski Jan Puzyna. Po powrocie z Francji, Strug wstąpił do organizacji „Strzelca”, a w okresie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego w stopniu wachmistrza sztabowego. W latach 1915–1918 pełnił funkcję referenta politycznego w Polskiej Organizacji Wojskowej.

W Polsce niepodległej reprezentował PPS-Lewicę. W 1918 roku wziął udział w tworzeniu Rządu Ludowego i został wiceministrem propagandy. W 1920 został członkiem założycielem Wielkiej Loży Narodowej Polskiej. W 1928 zasiadł z listy PPS w senacie, a w 1934 stał na czele Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W latach 1924 i 1935 pełnił obowiązki prezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich, którego był współzałożycielem. W 1934 odmówił przyjęcia członkostwa Polskiej Akademii Literatury, ponieważ protestował przeciwko procesowi brzeskiemu i Berezie Kartuskiej. Do końca życia był aktywnym działaczem społecznym i politycznym. Pochowany na cmentarzu wojskowym na Powązkach.

W swojej twórczości pisarskiej podejmował tematy wojenne i walki o idee sprawiedliwości społecznej, np. Ludzie podziemni, Dzieje jednego pocisku, Mogiła nieznanego żołnierza. Krytykował też współczesny kapitalizm w powieściach: Pieniądz' Żółty krzyż. Poznawszy Tatry w latach krakowskich studiów powracał do nich i Zakopanego dość często. Ta jego znajomość z problemami modnego podówczas uzdrowiska zaowocowała dość nietypową jak dla autora Ludzi podziemnych pozycją groteskowo-satyryczną pt. Zakopanoptikon.

Ponadto w 1928 roku był współautorem scenariuszy do filmów Pan Tadeusz (wraz z Ferdynandem Goetlem) i Przedwiośnie (wraz z Anatolem Sternem).

Odznaczenia i nagrody

W 1925 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 1935 roku – Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury.

Twórczość

• 1908: Ludzie podziemni
• 1908: Jutro
• 1910: Dzieje jednego pocisku
• 1911: Ojcowie nasi
• 1912: Portret
• 1913–1914: Zakopanoptikon (druk w odcinkach we lwowskim „Wieku Nowym”; I wyd. całości: 1957)
• 1914: Pieniądz
• 1918: Chimera
• 1920: Wyspa zapomnienia
• 1921: Odznaka za wierną służbę
• 1922: Mogiła nieznanego żołnierza
• 1925: Pokolenie Marka Świdy
• 1926: Wielki dzień – Kronika niedoszłych wydarzeń (ukazała się w warszawskim dzienniku „Kurier Poranny”; I wyd. całości: 1957)
• 1928: Fortuna kasjera Śpiewankiewicza
• 1930–1931: Pisma
• 1932–1933: Żółty Krzyż
• 1937: Miliardy
• 1937: W Nienadybach byczo jest

Filmografia

Scenariusz

• 1928: Pan Tadeusz
• 1928: Przedwiośnie

Ekranizacje

• 1927: Mogiła nieznanego żołnierza
• 1929: Grzeszna miłość
• 1930: Niebezpieczny romans
• 1972: Fortuna
• 1980: Gorączka