Andrzej Kurylewicz (ur. 24 listopada 1932 we Lwowie, zm. 12 kwietnia 2007 w Konstancinie-Jeziornie) – polski kompozytor, pianista, puzonista, trębacz i dyrygent. Autor muzyki klasycznej (kameralnej i symfonicznej), teatralnej, filmowej, baletowej, jazzowej. Uformowany w tradycji klasycznej i jazzowej, jeden z pionierów jazzu w Polsce, uprawiał równolegle te dwa rodzaje muzyki.

Nauka

W wieku 6 lat rozpoczął naukę gry na fortepianie w Szkole Muzycznej we Lwowie u Stanisława Ludkiewycza. W latach 1946–1950 kontynuował naukę w Instytucie Muzycznym w Gliwicach, a następnie od 1950 do 1954 roku studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie (w klasie fortepianu u Henryka Sztompki oraz kompozycji u Stanisława Wiechowicza). W 1954 został usunięty z uczelni za zawodowe zajmowanie się muzyką jazzową i stanowczą odmowę wstąpienia do PZPR.

Kariera

W 1954 roku na zaproszenie Władysława Szpilmana rozpoczął pracę w rozgłośni Polskiego Radia w Krakowie i założył własny Sekstet Organowy Polskiego Radia. W 1957 roku jako pierwszy polski muzyk zza "żelaznej kurtyny" otrzymał pierwszą nagrodę na festiwalu pianistów jazzowych w Stuttgarcie (RFN). W 1958 wziął ślub z wokalistką Wandą Warską oraz napisał swój pierwszy opusowany utwór na fortepian solo Somnambulicy i muzykę do filmu Ostatni Strzał.

W 1959 roku zadebiutował jako kompozytor muzyki teatralnej – Książę Niezłomny (spektakl według Juliusza Słowackiego, reż. M.Kotlarczyk). W tym samym roku napisał muzykę do filmu Powrót w reżyserii Jerzego Passendorfera. W latach 1964–1966 kierował Orkiestrą Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie. Stanowisko to utracił po ponownej odmowie wstąpienia do PZPR. W latach 1965–1968 napisał Concerto na tematy Adama Jarzębskiego (I, II, III) op. 2. Od 1965 z żoną, Wandą Warską, a od 1987 roku także z córką, Gabrielą Kurylewicz, prowadził w Warszawie Piwnicę Artystyczną Kurylewiczów.

W latach 1969–1978 kierował zespołem Formacja Muzyki Współczesnej (muzyka z pogranicza nowoczesnego jazzu i awangardowej muzyki europejskiej), z którym koncertował na całym świecie. Pisał muzykę do teatru, między innymi do spektakli Mieczysława Kotlarczyka, Zygmunta Huebnera, Adama Hanuszkiewicza, Jerzego Gruzy i Erwina Axera, oraz do filmów Jerzego Passendorfera, Janusza Morgensterna (Polskie drogi 1976), Ryszarda Bera (Lalka 1977, Droga, Domy z deszczu), Janusza Majewskiego (Sublokator, Lekcja martwego języka), Zbigniewa Kuźmińskiego, Nad Niemnem, oraz Janusza Zaorskiego, Panny i Wdowy.

Od 1970 komponował głównie muzykę poważną: solową, instrumentalną (na fortepian – Piano Crumbs, Tango Domestico, Modlitwa, Tryptyk, Kołowrotek, Pieśni na fortepian solo i in., klawesyn – Impromptu avec Romarin i Blue Tango, organy – Due Pezzi Semplici, flet – Drzeworyt I i II, kontrabas – Moods, tubę – Tubesque), sakralną (Missa Brevis, Pięć Psalmów, Te Deum, Salve Regina, Ave Maris Stella, Ave Maria), kameralną (Kwartety Smyczkowe I, II, III i IV, Trio Smyczkowe Dormitina i Tria Fortepianowe: Trio per Tre, Tango Rubio, El Dancion Sentimental, Kwintety Fortepianowe: Gabriela, Larghetto Kamienie Staromiejskie, oraz tria i kwintety dęte), utwory na orkiestrę smyczkową (Psalm 60, Szkic do Krajobrazu, Sonet, Serenata Leopolitana, Witraż w Miejscowości N.) i symfoniczną (Schema Quatro per Quatro, Adagio da Dramma, Suita Symfoniczna Pan Tadeusz, Suita Symfoniczna Polskie Drogi, Suita Symfoniczna Lalka, Poematy Symfoniczne In Verona, Godzina się Zniża, Szkic Symfoniczny Osiem sekwencji Nad Niemnem, oraz Msza Warszawska).

Andrzej Kurylewicz jest autorem niezrównanych cyklów Pieśni do wierszy Jana Kochanowskiego, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego, Cypriana Kamila Norwida, Stefana Garczyńskiego, Aleksandra Puszkina, Reinera Marii Rilkego, Osipa Mandelsztama, Czesława Miłosza, Haliny Poświatowskiej, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Jarosława Iwaszkiewicza, Stanisława Grochowiaka, Zbigniewa Herberta, 13-wiecznych poetów łacińskich, barokowych poetów niemieckich, do wierszy Julii Hartwig, Ludmiły Marjańskiej, Gabrieli Kurylewicz, piosenek Wandy Warskiej i Agnieszki Osieckiej.

W 1999 roku założył Kurylewicz Trio (Paweł Pańta – kontrabas, Cezary Konrad – perkusja), które, jak napisał Bohdan Pociej, urzekało lekkością, wdziękiem, elegancją, smakiem, precyzją podania, skupioną harmonijnością, inwencją wariacyjną, formą i lirycznym sednem. W ostatnim czasie występował jako pianista z koncertami muzyki Karola Szymanowskiego i Fryderyka Chopina. W każdy poniedziałek ze swoim Kurylewicz Trio oraz Wandą Warską i Gabrielą Kurylewicz koncertował w Piwnicy Artystycznej w Warszawie.

W 1984 został Kompozytorem (Stadtkunstler) miasta Wilhelmshaven, a od 1989 współpracował ze State University of Kansas (USA).

Artysta angażował się także w promocję młodych, utalentowanych muzyków polskiej sceny jazzowej. Od samego początku był związany z Konkursem Pianistów Jazzowych – Debiuty, który odbywał się podczas Warszawskiego Festiwalu Pianistów Jazzowych, a w latach 2005–2006 pełnił funkcję przewodniczącego jury konkursowego. Po śmierci Andrzeja Kurylewicza w 2007 r. kolejnej, 4. edycji Konkursu Pianistów Jazzowych – Debiuty zostało nadane imię kompozytora.

Od 2007 roku z inicjatywy kompozytora, kierowana przez jego córkę Gabrielę Kurylewicz Fundacja Forma przygotowuje i publikuje edycję krytyczną Dzieł Wszystkich Andrzeja Kurylewicza. Zgodnie z wolą kompozytora, Gabriela Kurylewicz i jej Fundacja Forma opiekuje się jego dorobkiem, m.in. organizuje coroczny festiwal muzyki i poezji Dni Muzyki Andrzeja Kurylewicza. Muzyka kompozytora jest wykonywana stale w Piwnicy Artystycznej Kurylewiczów w Warszawie i regularnie w Steinway Hall w Londynie.

Pełna lista dzieł Andrzeja Kurylewicza jest dostępna na stronie Fundacji Forma i Piwnicy Artystycznej Kurylewiczów.

Nagrody i odznaczenia

• 1965: PRiTV,
• 1978: Miasta Warszawy,
• 1981: Prix Italia,
• 1997: Medal Miasta Warszawy,
• 2001: niemiecki Verdienstkreuz I. Klasse 2001,
• 2007: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – odznaczenie pośmiertne przyznane 24 kwietnia przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego za wybitne zasługi w twórczości artystycznej.