Agenor Romuald hrabia Gołuchowski herbu Leliwa (ur. 8 lutego 1812, zm. 3 sierpnia 1875 we Lwowie), arystokrata polski, austriacki polityk konserwatywny, minister spraw wewnętrznych Austrii w latach 1859-1861, namiestnik Galicji w latach 1849-1859, 1866-1868 oraz 1871-1875 i I ordynat na Skale, kawaler maltański.

Rodzina

Był synem ziemian Wojciecha Gołuchowskiego (1772-1840) i jego żony Zofii z Czyżów (1785-1846). Jego starszym bratem był Artur Gołuchowski. Z poślubioną w 1848 roku Marią Karoliną Baworowską (1823-1906) miał sześcioro dzieci:

• 1. Agenora Gołuchowskiego (1849-1921), II ordynata na Skale, polityka w rządzie Austro-Węgier
• 2. Zofię (ur. 1850) zamężną 1 voto Stanisławowa hr. Łosiowa, 2 voto Henrykowa hr. Starzeńska
• 3. Stanisława Marię hr. Gołuchowskiego (1853-1874)
• 4. Marię Helenę (1854-1930) zamężną z Kazimierzem hr. Drohojowskim
• 5. Adama Marię hr. Gołuchowskiego (1855-1914) marszałka Galicji i polityka podobnie jak ojciec i brat, kawalera.
• 6. Józefa Marię hr. Gołuchowskiego (1861-1917) ziemianina, ożenionego z Bianką Daum ad Erdod–Palffy, z którą miał jedną córkę.

Życiorys

Jako minister stanu był wykonawcą tzw. dyplomu październikowego z 1860 roku, autorstwa konserwatystów węgierskich. Odziedziczywszy majątek po ojcu, wszedł do Sejmu Stanowego, a w 1843 roku został członkiem Wydziału Stanowego. Należał do przeciwników reformy włościańskiej, a tym bardziej ruchu spiskowego. W maju 1846 roku powołany do komisji gubernialnej, współdziałał w przygotowaniu projektu zniesienia pańszczyzny, który ochraniał interesy wielkiej własności.

W 1849 roku jako namiestnik cesarski w Galicji lojalnie współpracował z władzami austriackimi, dbając jedynie o interesy ziemiaństwa. Prowadząc walkę o język wykładowy w szkołach, godził się na ustępstwa na rzecz niemczyzny w Galicji zachodniej w zamian za równorzędne z ukraińskimi prawa języka polskiego we wschodniej części kraju.

Jako austriacki minister spraw wewnętrznych od 1859 roku rugował wpływy biurokracji niemieckiej, uzyskał cząstkowe uprawnienia dla języka polskiego w sądach i urzędach. Będąc namiestnikiem po raz drugi, w ciągu roku oczyścił Galicję z niemieckiej biurokracji, oddając administrację w ręce szlachty. W ostatnim okresie swoich rządów, po 1871 roku, poświęcił więcej uwagi administracji i wprowadzaniu w życie ustaw sejmowych: szkolnej, drogowej, wodnej, hodowlanej. Pilnując zawsze interesów materialnych ziemiaństwa, doprowadził do końca likwidację serwitutów i poparł korzystną dla dworów ustawę o wykupie propinacji w 1875 roku. Przyczynił się do ufundowania Akademii Umiejętności w Krakowie i Politechniki Lwowskiej. Pochowany został w rodzinnym majątku w Skale Podolskiej

Honory

Otrzymał Honorowe Obywatelstwo wielu miast:

• Lwowa (1850)
• Rzeszowa (27 października 1866)
• Krakowa (3 stycznia 1867)
• Przemyśla (28 października 1867)
• Sanoka (13 listopada 1867) (jako pierwszy nagrodzony).
• Przeworska (29 lutego 1868)
• Nowego Sącza

Odznaczenia

• Order św. Stefana
• Order Żelaznej Korony
• Order św. Aleksandra Newskiego
• Order św. Stanisława
• Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii (1890)