Czesław Jarnuszkiewicz herbu Lubicz (ur. 27 sierpnia 1888 w Kochaniu w ziemi Dobrzyńskiej, zm. 19 czerwca 1988 w Londynie) – generał brygady Wojska Polskiego.

Działalność niepodległościowa

Od 1906 działał w młodzieżowej Organizacji Bojowej PPS. Uczestnik strajku szkolnego 1905, aresztowany przez władze carskie, skazany na 4 lata zesłania i zesłany na Syberię, skąd w 1910 zbiegł do Krakowa, był członkiem polskich organizacji wojskowo-niepodległościowych. Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych i działał w Związku Strzeleckim "Strzelec". W czasie I wojny światowej w latach 1914–1917 służył w Legionach Polskich – oficer 5 pułku piechoty – kapitan z 1915 i dowódca batalionu, który wsławił się min. bitwą pod Stochodem. Poza tym był uczestnikiem walk pod Opatowem, w Ksanach, Budach Michałowskich, pod Urzędowem i Jastkowem. Ze służby liniowej został odwołany w listopadzie 1915 roku i skierowany do Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, w którym zajmował sie min. projektami polskich mundurów, odznak i stopni wojskowych. Po kryzysie przysięgowym internowany w Beniaminowie. Po zwolnieniu wszedł do Polskiej Siły Zbrojnej jako dowódca batalionu – major z 1918, skąd automatycznie w Wojsku Polskim.

Służba w Wojsku Polskim

W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego, dowódca batalionu w Grupie pułkownika Minkiewicza i Grupie pułkownika Serda-Teodorskiego w walkach na froncie ukraińskim i bolszewickim. Tam czasowo dowódca 8 Pułku Piechoty Legionów. Był w latach 1920-1927 dowódcą 66 Pułku Piechoty. 17 marca 1927 roku mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu.

24 grudnia 1929 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie.

13 lipca 1931 roku został dowódcą tego okręgu korpusu. W 1935 roku przeniesiony na równorzędne stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu. W 1939 roku został inspektorem Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie.

We wrześniu 1939 roku, w czasie ewakuacji na wschód został zatrzymany przez NKWD i uwięziony w obozie w Starobielsku, skąd wywieziono go do więzienia na Łubiance w Moskwie. Po zwolnieniu w sierpniu 1941 formalnie w Armii Andersa ale przydziału nie otrzymał i po ewakuacji na Bliski Wschód, od lutego 1942 w stanie nieczynnym w tzw. II grupie w Palestynie. Po zakończeniu II wojny światowej przeniesiony w stan spoczynku. Osiedlił się w Wielkiej Brytanii w m. Londyn, gdzie zmarł. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Był prezesem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Perskiej w Anglii. Kolekcjoner starej broni. W 1986 ofiarował Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie cenną historyczną szablę. Wydał Wspomnienia gen. Czesława Jarnuszkiewicza. Od Sybiru do Łubianki (1996), oraz Szabla wschodnia i jej typy narodowe (Londyn 1973).

W okresie międzywojennym był opiekunem grupy oficerów – emigrantów tzw. "kaukazczyków". Znanym kolekcjonerem militariów i miłośnikiem dawnej broni oraz wybitnym znawcą białej broni. Był autorem projektu orła Związku Strzeleckiego i Legionów oraz odznaki pamiątkowej 66 Pułku Piechoty. Prezesem Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum Wojska i komendantem Związku Rezerwistów.

Jeden z dwóch generałów (obok gen. Jerzego Wołkowickiego) ocalałych spośród oficerów przetrzymywanych od 1939 w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku i zamordowanych ostatecznie w 1940 (Zbrodnia katyńska).

Awanse

• porucznik – 29 września 1914
• kapitan – 5 lipca 1915
• pułkownik – 31 marca 1924 ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 15. lokatą
• generał brygady – 24 grudnia 1929 ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 i 2. lokatą w korpusie generałów

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Niepodległości z Mieczami
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi
• Znak oficerski "Parasol"
• Order Krzyża z Orłem II klasy (Estonia, 1935)
• Order Trzech Gwiazd II klasy