Władysław Umiński (ur. 10 listopada 1865 w Przedczu, zm. 31 grudnia 1954), polski pisarz tworzący fantastykę naukową (nazywany często polskim Juliuszem Verne'em) – autor książek dla dzieci i młodzieży, publicysta i popularyzator nauki. Obok Antoniego Langego i Jerzego Żuławskiego prekursor fantastyki naukowej w literaturze polskiej.

Życie

Urodził się w małym miasteczku Przedecz w ubogiej rodzinie mieszczańskiej. Ojciec - Julian Umiński, pochodzący ze zubożałej rodziny szlacheckiej - był malarzem, matka – Tekla z Bogdańskich – pracowała jako nauczycielka.

Władysław uczył się w gimnazjum filologicznym i szkole realnej. Ukończył studia przyrodnicze na uniwersytecie w Petersburgu. Był niespełnionym konstruktorem maszyn. Swoje pierwsze konstrukcje zaprojektował w wieku 12 lat, jednak z powodu trudnej sytuacji finansowej, w którą popadli jego rodzice, marzenia spełzły na niczym. Przeprowadzał doświadczenia w laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (gdzie zetknął się z Marią Skłodowską-Curie), budował w latach osiemdziesiątych XIX w. modele machin latających.

Przez całe życie borykał się z kłopotami finansowymi. Pisał oraz zajmował się m.in. katalogowaniem książek w bibliotece Politechniki Warszawskiej, prowadzeniem przedstawicielstwa studzien artezyjskich, pracą jako referent w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Urzędzie Filmowym.

W 1889 roku założył Aeroklub w Warszawie. Wprowadził polską nazwę aeroplanu - samolot. Zajmował się popularyzacją nauki i techniki. Pierwszą jego książką popularnonaukową była Żegluga powietrzna (1894), a później opublikował ponad czterdzieści broszur i odczytów z dziedziny nauki, techniki i przemysłu. Współpracował z wieloma czasopismami – przed pierwszą wojną światową jego teksty ukazywały się w takich pismach, jak "Wieczory Rodzinne", "Tygodnik Mód i Powieści", "Kurier Codzienny", "Kurier Warszawski", "Prawda", "Czytelnia dla Wszystkich", "Miesiąc Ilustrowany". W dwudziestoleciu międzywojennym jego aktywność na tym polu osłabła, tylko kilkakrotnie publikuje w "Płomyku", "Naokoło Świata", "Moim Pisemku", "Iskrach", "Locie".

Był także autorem znanych adaptacji dzieł Gabriela Ferry'ego, A. Wildensteina, Anczyca, Friedricha Joachima Pajekena i innych. Był przyjacielem wiodącego wydawcy Michała Arcta. W roku 1952 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w dziedzinie literatury.

Twórczość

Władysław Umiński pisał liczne odczyty popularnonaukowe, powieści przygodowe dla młodzieży, a także pionierskie polskie powieści fantastycznonaukowe. Przed wojną wychowało się na nich wiele pokoleń młodych Polaków.

Twórczość "polskiego Verne'a" w swej wymowie nastawiona była głównie na akcent patriotyczno-wolnościowy. Biegle łączył style pisarskie Verne'a, Reida i Coopera.

Jego fantastyka, zawsze ściśle adekwatna do rozmaitych dziedzin nauki okazała się wizjonerską. To właśnie w powieściach zawierał on projekty swoich maszyn, na których realizację nie było go stać finansowo. W roku 1952 rozpoczął pracę nad nową, monumentalną powieścią Świat za lat tysiąc, której jednak nie zdążył ukończyć.

Publikacje

• Zwycięzcy oceanu (1891)
• Balonem do bieguna (1894)
• Podróż bez pieniędzy (1894)
• W nieznane światy (1895, późniejsze wydania pt.: Na drugą planetę)
• Wędrowna wyspa (1895)
• W kraju ludożerców (1896, opowiadania: W kraju ludożerców; Bumerang; Złośliwy słoń; Mój pierwszy jaguar; Polowanie na łosie; Między gorylami)
• W pustyniach Australii (1896)
• Na falach Atlantyku (1897)
• Od Warszawy do Ojcowa (1897)
• Pioruny i błyskawice, Pogadanki naukowe (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1897, s. 108)
• Co człowiek wykształcony o elektryczności wiedzieć powinien (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1899, s. 133)
• Podróż naokoło świata piechotą. T. 1: W podobłocznych krainach (1899, dalsze tomy nie ukazały się)
• Podróż naokoło Warszawy (1901)
• Tajemnicza bandera i flibustierowie (1901, późniejsze wydania pt.: Flibustierowie)
• Biały mandaryn (1903)
• Człowiek leśny (1903)
• Na szczytach (1904, współwyd.: Z odmętów morskich ; Szczęście)
• Co należy wiedzieć o elektryczności, Wykład popularny, wydanie II (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1905, s. 216)
• Wygnańcy (1906)
• W czarnej otchłani (1908)
• Przygody małego Australijczyka (1910, cz. 1 cyklu pt.: Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
• W puszczach Kanady (1910, cz 2 cyklu pt.: Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
• W krainie wschodzącego słońca (1911, cz. 3 cyklu pt.: Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
• Samolotem naokoło świata (1911)
• O elektryczności – wykład popularny (1911, Wyd. A.A. Paryski, Toledo, Ohio (USA), s. 132)
• Krwawy chleb (1912, późniejsze wyd. pt.: Znojny chleb)
• Synowie puszczy (1912)
• Krzyż i półksiężyc (1913)
• Po kraju (1913)
• Oświetlenie współczesne(Książki dla wszystkich Nr 27, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1903, s. 68)
• Czarodziejski okręt (1916)
• Krwawa dola (1918)
• Przygody wojenne (1918, antydat. 1919)
• W głębinach oceanu (1920)
• Przygody łodzi podwodnej i inne opowiadania (1925, wznowienie opowiadań z tomu W kraju ludożerców z dodaniem opowiadania tytułowego)
• Pod flagą polską samochodem naokoło świata (1929)
• Zaziemskie światy (druk 1948, dystrybucja 1956)