Wojna była jednym z lokalnych konfliktów wybuchających przed I wojną światową. Oba państwa od dłuższego czasu prowadziły politykę ekspansyjną na terenach objętych późniejszymi walkami, a wojna została rozpoczęta bez wypowiedzenia japońskim atakiem na rosyjską bazę morską w Port Artur. Początkowo działania były prowadzone głównie na morzu. Przegrana była wynikiem niewydolności rosyjskiego systemu sprawowania władzy oraz ogromnych malwersacji i kradzieży po stronie rosyjskiej.

Japońska flota pod dowództwem admirała Tōgō rozpoczęła wojnę w nocy 8/9 lutego (26/27 stycznia) 1904 niespodziewanym atakiem torpedowym 10 niszczycieli na okręty rosyjskie, kotwiczące na zewnętrznej redzie Port Artur. Mimo zerwania stosunków dyplomatycznych z Japonią, okręty rosyjskie lekkomyślnie pozostawały ustawione w czterech rzędach na zewnętrznej redzie, bez rozstawionych sieci przeciwtorpedowych. Mimo pełnego zaskoczenia, użyte siły japońskie były stosunkowo słabe i osiągnęły jedynie względny sukces, gdyż tylko trzy torpedy wystrzelone na początku starcia były celne, z 16 wystrzelonych. Za to, poważnie uszkodzono dwa najlepsze rosyjskie pancerniki "Cesarewicz" i "Retwizan" oraz krążownik pancernopokładowy "Pałłada". Pierwszy z nich "Retwizan" trafiono o 23.36. Ogółem zginęło 13 marynarzy. "Retwizan" osiadł następnie na mieliźnie przy wejściu na wewnętrzną redę portu. Japończycy pomyślnie się wycofali. Atak był rozwijany następnego dnia. Rano 9 lutego (27 stycznia) japońskie główne siły w składzie 6 pancerników i 9 krążowników podeszły pod Port Artur, wykryte najpierw przez patrolujący krążownik "Bojarin". Około godziny 11 japońskie siły otworzyły ogień do okrętów rosyjskich i baterii nadbrzeżnych, lecz spotkały się z równie intensywną odpowiedzią ze strony 4 nieuszkodzonych pancerników, 5 krążowników rosyjskich oraz artylerii nadbrzeżnej. Widząc brak efektów walki artyleryjskiej, Togo po kilkudziesięciu minutach wycofał się. Rosyjskie okręty zostały trafione 38 razy, same trafiły przeciwnika co najmniej 12 razy, straty rosyjskie wyniosły 18 zabitych i 72 rannych, japońskie - 7 zabitych i 67 rannych. Lekkie uszkodzenia odniosły głównie rosyjskie krążowniki, zwłaszcza "Nowik", ponadto "Askold" i "Bajan".

Jednakże, potyczki te zapewniły osłonę dla sił japońskich lądujących w Czemulpo (Inch'ŏn) w Korei. Z Inch'ŏn Japończycy rozpoczęli inwazję Korei, dzięki czemu, do końca kwietnia Japońska Armia Imperialna pod dowództwem Kuroki Itei była gotowa przekroczyć rzekę Yalu i zaatakować rosyjskie siły w Mandżurii.

Tego samego dnia 6 japońskich krążowników zmusiło do samozatopienia rosyjski krążownik "Wariag" i kanonierkę "Koriejec" w boju pod Czemulpo.

Podczas kolejnych dni i nocy kilka razy dochodziło do drobnych starć z podchodzącymi siłami japońskimi.

W nocy na 24 lutego Japończycy wysłali 4 niszczyciele do ataku torpedowego na osadzony na mieliźnie przy wejściu do przystani pancernik "Retwizan" oraz podjęli próbę zablokowania wejścia na wewnętrzną redę przez zatopienie w torze wodnym pięciu parowców (branderów) z ochotniczymi załogami. "Retwizan" (dowodzony przez Polaka Edwarda Szczęsnowicza), z pomocą 2 dozorujących niszczycieli "Storożewoj" i "Stierieguszczyj" oraz baterii nadbrzeżnych, odparł jednak próbę ataku torpedowego i zniszczył dwa statki, które zdołały podejść najbliżej. Wcześniej, trzy statki zniszczyły baterie nadbrzeżne. W konsekwencji, próba zablokowania portu nie powiodła się. Pomimo braku doku w porcie, "Retwizan", podobnie jak inne uszkodzone okręty, został do początku czerwca naprawiony, z dużymi trudnościami i poświęceniem ekip remontowych. 26 (13) lutego rosyjski niszczyciel "Wnuszitielnyj", odcięty od bazy przez okręty japońskie, został samozatopiony przez załogę przy brzegu z uwagi na kończący się zapas węgla.