Józef Wolczyński (ur. 1 kwietnia 1880 w Opatówku, zm. 1 listopada 1954 w Łodzi) – polski działacz spółdzielczy, działacz społeczny i samorządowy, epizodycznie minister, poseł i senator II RP. Jedna z najbardziej znanych postaci życia społeczno-polityczno-towarzyskiego Łodzi w okresie międzywojennym, między innymi jako dyrektor fabryki włókienniczej „I.K. Poznański” przy ul. Ogrodowej (obecnie centrum handlowe „Manufaktura”).

Urodzony 1 IV 1880 w Opatówku, w powiecie kaliskim, syn Antoniego i Marii z d. Bujnowicz. Absolwent szkoły przemysłowo-handlowej i kursów tkackich w Łodzi.

Na początku lat 30. XX w. mianowany dyrektorem naczelnym jednych z największych zakładów włókienniczych (przemysł bawełniany) – „I.K. Poznański” przy ul. Ogrodowej (dziś kompleks handlowo-rozrywkowy „Manufaktura”).

W okresie międzywojennym mieszkał najpierw w kamienicy Towarzystwa „I.K. Poznański” u zbiegu obecnych ulic Legionów i Gdańskiej (pd.-zach. narożnik), a od ok. 1936 w 2-rodzinnej wilii wraz z bratem Mieczysławem przy ul. Malwowej 6 na Julianowie.

W latach 30. okresu międzywojennego jeden z najbardziej popularnych działaczy społeczno-politycznych w Łodzi, stąd zapraszany do licznych stowarzyszeń, towarzystw, kół, uczestniczył praktycznie w każdej większej uroczystości, spotkaniu itp. na terenie Łodzi (porównaj w bibliografii jego ikonografię w dodatku ilustrowanym „Łódź w Ilustracji”).

Na początku okupacji niemieckiej w Łodzi podczas II wojny światowej aresztowany przez gestapo 13 IX 1939 za wystąpienia antyniemieckie, zwolniony 2 XI 1939 r.

Zmarł 1 listopada 1954 w Łodzi, pochowany w części katolickiej cmentarza przy ul. Ogrodowej w Łodzi, kw. 7a, rząd 5, grób 23.

Brat Mieczysław, inż. technolog, zatrudniony w fabryce „I.K. Poznański”.

Funkcje polityczne

Politycznie związał się z chadecją.

• członek Rady Stanu (1917–1918)
• członek Polskiego Związku Pracy, skupiającego ówczesne polskie stronnictwa prawicowe (od października 1918)
• minister Zdrowia Publicznego, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy w rządzie Józefa Świeżyńskiego (26 X – 4 XI 1918)
• zastępca posła do Sejmu Ustawodawczego RP z listy Związku Narodowego, w okręgu wyborczym nr 12 (Łódź)
• poseł na Sejm II RP w III kadencja (1930–1935), z listy BBWR, w okręgu wyborczym nr 13

Funkcje zawodowe

• dyrektor zakładów włókienniczych „I.K. Poznański” w Łodzi, przy ul. Ogrodowej

Funkcje społeczne

• jeden z organizatorów polskiej spółdzielczości w Łodzi na początku XX w., we współpracy z Romualdem Mielczarskim
• członek związku zawodowego „Jedność” w Łodzi (od 1905), następnie członek Związku Zawodowego Majstrów Fabrycznych w Łodzi
• działacz w łódzkich kołach organizacji „Oświata Narodowa” oraz w Polskiej Macierz Szkolnej
• w okresie I wojny światowej, w latach 1914–1915 członek Głównego Komitetu Obywatelskiego w Łodzi; gdy odmówił niemieckim władzom okupacyjnym przyjęcia mandatu radnego Magistratu m. Łodzi został aresztowany i osadzony w więzieniu w Celle, gdzie przebywał do 1917 r.
• członek Rady Miejskiej w Łodzi, przez długi czas jej wiceprzewodniczący (1919–1939); przewodniczący Koła Radnych Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Józefa Piłsudskiego (od „przewrotu majowego” w maju 1935 r.
• kontroler Łódzkiej Rady Opiekuńczej
• prezes zakładowego (przy fabryce „I.K. Poznański”) klubu sportowego IKP Łódź (1927–1939)
• prezes zarządu Towarzystwa Śpiewaczego im. S. Moniuszki w Łodzi (1906–1936)
• wiceprezes Rady Miejskiej m. Łodzi (1927)
• współzałożyciel i członek Stowarzyszenia Przyjaciół Julianowa w Łodzi (powstało w 1930 r.)
• prezes Łódzkiego Klubu Sportowego (od stycznia 1934 do września 1939)
• I wiceprezes Towarzystwa Muzycznego im. F. Chopina w Łodzi (1935)
• prezes łódzkiego Komitetu Budowy kościoła w Sokolnikach (1937)
• szósty i ostatni w okresie międzywojennym, prezes oddz. łódzkiego Ligi Morskiej i Kolonialnej (1938 – IX 1939)
• długoletni prezes honorowy Związku Majstrów Fabrycznych RP; do IX 1933 r. prezes czynny
• zapraszany jako prelegent do łódzkiej rozgłośni Polskiego Radia, które powstało w 1930 r.

Z racji swojego znaczenia w życiu społecznym i towarzyskim międzywojennej Łodzi znajduje się na wielu zdjęciach opublikowanych w dodatku ilustrowanym do „Kuriera Łódzkiego” pt. „Łódź w Ilustracji”.