Zygmunt Mycielski, hrabia herbu Dołęga (ur. 17 sierpnia 1907 w Przeworsku, zm. 5 sierpnia 1987 w Warszawie) – polski kompozytor, publicysta, pisarz i krytyk muzyczny.

Szkołę średnią ukończył w Krakowie, gdzie uczył się muzyki u o. Bernardino Rizziego, włoskiego kompozytora, organisty i dyrygenta chórów. Od 1928, za radą Karola Szymanowskiego, kontynuował edukację muzyczną w École Normale de Musique w Paryżu u Paula Dukasa i Nadii Boulanger. W 1926 wstąpił do Association des Jeunes Musiciens Polonais (Stowarzyszenie Młodych Muzyków Polskich), stworzonego przez bardzo liczną w tych latach grupę polskich muzyków studiujących w stolicy Francji. W latach 1934-1936 był jego prezesem.

Brał udział w II wojnie światowej: w kampanii wrześniowej i działaniach we Francji w 1940. Jako żołnierz polskiej armii znalazł się w stalagu, następnie został skierowany do przymusowej pracy u niemieckiego rolnika. Po zakończeniu wojny powrócił do Polski.

W latach 1946-1948 i 1957-1959 współredagował "Ruch Muzyczny", a od 1960 do 1968 był redaktorem naczelnym tego pisma. Współredagował "Res Facta", "Rocznik Chopinowski" i "Chopin Studies". W 1955 opublikował w "Przeglądzie Kulturalnym" artykuł krytykujący izolację polskiej kultury od twórczości kompozytorów w świecie. Po wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji opublikował w paryskiej "Kulturze" "List otwarty do muzyków czeskich i słowackich", za który spotkały go restrykcje ze strony władz PRL: zdjęcie z funkcji redaktora naczelnego "Ruchu Muzycznego", objęcie podmiotowym zapisem cenzury i zakaz wyjazdów zagranicznych. W 1974 podpisał wraz z innymi intelektualistami i artystami tzw. "list piętnastu", skierowany do władz PRL z żądaniem udostępnienia Polakom zamieszkałym w ZSRR kontaktu z polską kulturą oraz własnego szkolnictwa. W 1975 podpisał memoriał 59 intelektualistów do władz w związku z projektowanymi zmianami w konstytucji. W 1978 uczestniczył w założeniu nielegalnego Towarzystwa Kursów Naukowych, działającego w środowiskach studenckich. Działania te zwróciły na niego uwagę Urzędu Bezpieczeństwa, który obserwował i szykanował go przez długie lata, jako jedną z nielicznych osób ze środowiska muzycznego.

Mimo utrudnień stwarzanych mu przez władze w latach 70., jego utwory kilkakrotnie wykonywano na festiwalu Warszawska Jesień, a sam Mycielski wyjeżdżał zagranicę oraz publikował w "Ruchu Muzycznym", m.in. stałe felietony, które wydano (w niewielkim nakładzie) w wersji książkowej.

W latach 1947-1948 i 1952-1954 był wiceprezesem, a w okresie 1948-1949 prezesem Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich (ZKP). Od 1985 do 1987 był członkiem jego prezydium. W latach 1954-1957 i 1960-1983 znajdował się także w składzie Komisji Kwalifikacyjnej ZKP. Od 1983 był członkiem honorowym Związku.

Zmarł w Warszawie, lecz został pochowany w Wiśniowej nad Wisłokiem, gdzie w 1988 z inicjatywy Andrzeja Szypuły założono Towarzystwo im. Zygmunta Mycielskiego. W jego ramach powstało w 1990 czasopismo "Kamerton", koncentrujące się na dokumentacji oraz propagowaniu życia i twórczości kompozytora. Także w 1990 Telewizja Polska zrealizowała film: Zygmunt Mycielski - Szkic do portretu.

Decyzją Zygmunta Mycielskiego jego spuścizna twórcza została zdeponowana u Barbary Zwolskiej-Stęszewskiej i Jana Stęszewskiego w Warszawie. Archiwum zawiera m.in. szkice, rękopisy i wydania kompozycji, piśmiennictwo muzyczne i literackie, obfitą korespondencję oraz unikatowe dzienniki opublikowane w Dzienniku 1960-1969 (Iskry, Warszawa 2001), Dzienniku 1950-1959 (Iskry, Warszawa 1999) oraz Niby dzienniku (Iskry, Warszawa 1998). Dzienniki rzucają nowe światło na biografię Mycielskiego, ujawniając m.in. jego homoseksualizm.

Nagrody i odznaczenia

• 1952 Nagroda państwowa III stopnia za Symfonię nr 1 - "Symfonię polską"
• 1953 Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• 1954 i 1987 Nagroda Związku Kompozytorów Polskich
• 1955 Order Sztandaru Pracy II klasy

Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za Uwerturę śląską na orkiestrę i dwa fortepiany

• 1961 Nagroda specjalna Concours Musical Prince Rainier III de Monaco za II Symfonię oraz Ordre de Mérite Culturel[3] w Monako
• 1981 Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia

Kompozycje

Zygmunt Mycielski komponował symfonie, pieśni, balety (Zabawa w Lipinach), utwory kameralne i wokalno-instrumentalne. Jego twórczość muzyczna utrzymana jest głównie w stylistyce neoklasycystycznej.

• Trzy pieśni na sopran i fortepian do słów Cypriana Kamila Norwida, Emila Zegadłowicza i własnych (1929-30)
• Dwie pieśni na sopran i fortepian do słów Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i własnych (1932)
• Cztery preludia na fortepian i wiolonczelę (1934)
• Pięć pieśni weselnych do słów Brunona Jasieńskiego (1934)
• Pięć (lub sześć) miniatur na fortepian (1934)
• Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę (1934)
• Trois Chants de Pétrone na sopran i fortepian (1935)
• Narcyz - balet (1936)
• Lamento di Tristano na małą orkiestrę symfoniczną, pamięci Karola Szymanowskiego (1937-1947)
• Fiat Voluntas Tua, Offertoire pour Deux Violoncelles et Piano ou Orgue (1943)
• Pięć szkiców symfonicznych (1945)
• Ocalenie - pięć pieśni na baryton lub mezzosopran i fortepian do słów Czesława Miłosza (1946-48)
• Portret Muzy na głos recytujący, chór mieszany i 15 instrumentów do słów Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (1947)
• Uwertura śląska na orkiestrę i dwa fortepiany (1948)
• Preludium na skrzypce i fortepian (1948)
• Kwiaty na tor na chór mieszany a cappella do słów Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (1950)
• Symfonia nr 1 "Symfonia polska" (1951)
• Elegia na skrzypce i fortepian (1951)
• Brzezina (wersja I) na sopran i fortepian do słów Jarosława Iwaszkiewicza (1951)
• Brzezina (wersja II) na sopran i kwintet smyczkowy do słów Jarosława Iwaszkiewicza (1952)
• Zabawa w Lipinach, balet w jednym akcie (1952)
• Cztery pieśni mazowieckie na chór i orkiestrę (1952)
• Sześć preludiów na fortepian (1954)
• Koncert fortepianowy (1954)
• Nowy lirnik mazowiecki, 10 pieśni i finał na sopran, baryton, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1955)
• Krągły rok, 6 pieśni na baryton (tenore profondo) i fortepian do słów Jarosława Iwaszkiewicza (1956-67)
• Wariacje matematyczne na małą orkiestrę (1957)
• Symfonia nr 2 (1960-61)
• Koncert fortepianowy nr 2 (1962)
• Symfonia nr 3 "Sinfonia breve" (1967)
• Pięć preludiów na kwintet smyczkowy i fortepian (1967)
• Napisane wczesnym rankiem na tenore profondo i fortepian do słów Czesława Miłosza (1971)
• Symfonia nr 4 (1972)
• Symfonia nr 5 (1977)
• Sześć pieśni na orkiestrę (1978)
• Wariacje na małą orkiestrę smyczkową (1980)
• Fantazja na orkiestrę (1981)
• Trzy psalmy na baryton solo, chór i orkiestrę (1982)
• Wieczne odpoczywanie na chór mieszany albo solo z filharmonią (1983-84)
• Liturgia sacra na chór i orkiestrę (1983-84)
• Osiem pieśni do słów Zbigniewa Herberta (1983-84)
• Symfonia nr 6 (1985-86)
• Fragmenty na chór i małą orkiestrę do słów Juliusza Słowackiego (1987)

• Publikacje

• Ucieczki z pięciolinii, PIW, Warszawa 1957
• Notatki o muzyce i muzykach, PWM, Kraków 1961
• Postludia, PWM, Kraków 1977
• Szkice i wspomnienia, Biblioteka "Więzi", Warszawa 1999
• Dziennik 1950-1959, Iskry, Warszawa 1999
• Dziennik 1960-1969, Iskry, Warszawa 2001
• Niby-dziennik 1969-1981, Iskry, Warszawa 2010
• Niby-dziennik ostatni 1981-1987, Iskry, Warszawa 2012