Stanisław Gruszczyński (ur. 6 stycznia 1891 w Ludwinowie, zm. 3 lutego 1959 w Milanówku) – polski artysta, śpiewak (tenor).

Był synem rolnika. Uczęszczał do szkoły w Wilnie, w 1905 brał udział w strajku szkolnym, za co został wydalony ze szkoły z wilczym biletem. Od 1912 roku mieszkał w Sosnowcu. Zajmował się różnymi pracami, statystował w teatrach; jednocześnie uczył się śpiewu. Podczas pracy jako kelner w Hotelu Angielskim w Warszawie, jeden ze stałych bywalców restauracji, Władysław Walter, zainteresował się jego talentem i spowodował zaangażowanie go do Operetki.

Zadebiutował w 1915 roku w "Teatrze Nowości". Od razu osiągnął sukces i już w 1916 zadebiutował na scenie Opery Warszawskiej jako Radames w Aidzie Verdiego. Członkiem zespołu w operze Warszawskie był do 1931 roku oraz w latach 1936–1938. Zrobił błyskawiczną karierę i zyskał miano jednego z najsławniejszych polskich śpiewaków operowych pierwszej poł. XX wieku. Występował na scenach operowych całej Europy, śpiewając swoje partie po polsku, co było wówczas wydarzeniem bez precedensu. Był solistą scen w Hamburgu, Lizbonie, Madrycie, Barcelonie oraz mediolańskiej La Scali. Ceniony był głównie jako odtwórca partii Wagnerowskich w operach - Holender Tułacz, Lohengrin, Walkiria i Parsifal.

Był obdarzony wyjątkowymi zdolnościami i kapitalną pamięcią muzyczną, uczył się każdej partii bardzo szybko, repertuar jego był imponujący. Występował także w filmach polskich. Otrzymał wiele odznaczeń krajowych i zagranicznych, nagrał wiele płyt. Śpiewał chętnie, nigdy nie odmawiał występów i bardzo szybko uczył się nowych ról, dlatego też jego głos był bardzo mocno eksploatowany. Ponieważ Gruszczyński nie ukończył żadnej szkoły wokalnej, dość wcześnie zaczęły się w śpiewie pojawiać różne niedomagania oraz w rezultacie utrata głosu w 1931. Ponadto mając stajnię wyścigową i willę w Milanówku, a będąc rozrzutnym, utracił szybko olbrzymi majątek i stał się nałogowym alkoholikiem. Podczas II wojny światowej pracował jako woźny i robotnik fizyczny. Po wojnie próbowano zaopiekować się zasłużonym artystą, zorganizowano mu skromny jubileusz, zatrudniono jako bibliotekarza Biblioteki Muzycznej Opery Warszawskiej. W latach 1947–1950 był pracownikiem Domu Kultury w Grodzisku Mazowieckim, a w latach 1950–1957 konsultantem Opery Warszawskiej. W 1958 przeszedł na emeryturę. Zmarł na serce w zupełnym zapomnieniu i w skrajnej nędzy 3 lutego 1959 w Milanówku.

Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955).

Od 2004 w Milanówku rokrocznie odbywa się Międzynarodowy Festiwal Sztuki im. Stanisława Gruszczyńskiego.

Stanisław Gruszczyński spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Spektakle teatralne (wybór)

• 1915 – Polska krew, "Teatr Nowości"
• 1915 – Generał huzarów, "Teatr Nowości"
• 1915 – Baron cygański, "Teatr Nowości"
• 1915 – Zemsta nietoperza, "Teatr Nowości"
• 1916 – Piękna Helena, "Teatr Nowości"
• 1916 – Cnotliwa Zuzanna, "Teatr Nowości"
• 1916 – Aida, Opera Teatru Wielkiego
• 1916 – Pajace, Opera Teatru Wielkiego
• 1916 – Dookoła miłości, Teatr Nowości
• 1932 Przez dziurkę od klucza, teatr "Morskie Oko"
• 1933 – Z całego serca, teatr "Praskie Oko"

Filmografia

• 1932 – Księżna Łowicka jako Poeta Alojzy Szczygieł
• 1928 – Romans panny Opolskiej
• 1928 – Tajemnica starego rodu jako Rotmistrz Kara-Kozewicz
• 1928 – Pan Tadeusz jako Ksiądz Sapieha
• 1927 – Ziemia obiecana jako Maks Baum
• 1921 – Idziem do ciebie, Polsko, matko nasza jako Góral Józek

Dyskografia

• 1926 – Stanisław Gruszczyński Tenor Eroico, słynny artysta Opery Warszawskiej śpiew z akompaniamentem Orkiestry Opery Warszawskiej, Syrena Rekord
• 1932 – Stanisław Gruszczyński tenor Opery Warszawskiej, występujący obecnie w teatrze "Morskie Oko" śpiew z akompaniamentem Orkiestry Towarzystwa "Syrena Record", Syrena Electro
• 1937 – Stanisław Gruszczyński tenor Aleksander Michałowski bas artyści Opery Warszawskiej śpiew z akompaniamentem Orkiestry Opery Warszawskiej, Syrena Electro
• 1939 – Stanisław Gruszczyński tenor, artysta Opery Warszawskiej śpiew z akompaniamentem Orkiestry Opery Warszawskiej, Syrena Rekord