Władysław Bełza (ur. 17 października 1847 w Warszawie, zm. 29 stycznia 1913 we Lwowie) – polski poeta neoromantyczny, piszący w duchu patriotycznym, nazywany piewcą polskości. Publicysta, animator życia kulturalnego, oświatowego i prasowego.

Rodzina

Był synem Józefa Bełzy (ur. 1805 w Masłowicach k. Wielunia, zm. w 1888, z wykształcenia chemika) oraz Augusty Bogumiły Teofily Ostrowskiej (ur.w 1829 w Dąbrowie k. Wielunia), bratem Stanisława Bełzy (ur. w 1849, zm. w 1929, adwokata, pisarza, podróżnika i działacza kulturalnego na Śląsku).

Biografia

Uczył się w gimnazjum rządowym w Warszawie. W 1865 rozpoczął naukę w szkole oficerskiej w Kazaniu, a w latach 1866 - 1868 studiował w Szkole Głównej w Warszawie. Pisywał wówczas dla tygodników warszawskich - "Przyjaciela Dzieci" i "Przeglądu Tygodniowego". Debiutował w 1863 wierszem "Deszczyk wiosenny", opublikowanym na łamach "Przyjaciela Dzieci". W 1867 opublikował debiutancki zbiorek poetycki pt. "Podarek dla grzecznych dzieci". Od 1868 w Krakowie był lektorem ociemniałego już poety Wincentego Pola. Dzięki jego pomocy wydał w 1869 swoją drugą książeczkę dla dzieci – "Abecadlnik w wierszykach dla polskich dzieci", a później kolejną, zatytułowaną "Upominek dla młodzi polskiej na pamiątkę trzechsetnej rocznicy Unii Lubelskiej", przypominającą niektóre karty z dziejów Polski. Na pewien czas wyjechał do Lwowa, następnie do Wenecji, Padwy, Zurychu i Paryża, gdzie w kręgu emigracji polskiej zbliżył się do "pieśniarza Ukrainy" Józefa Bohdana Zaleskiego. Za jego radą przeniósł się do Poznania, gdzie został współzałożycielem "Tygodnika Wielkopolskiego", oraz pisma dla dzieci "Promyk", a także był inicjatorem utworzenia tam stałego teatru polskiego. Występował przeciwko germanizacji ludności polskiej w Wielkopolsce i na Śląsku. Pod koniec 1871 otrzymał nakaz niezwłocznego opuszczenia granic państwa pruskiego, jako tzw. lästiger Ausländer (niepożądany cudzoziemiec) – zbyt aktywny polski działacz narodowy. Udał się najpierw do Pragi, skąd w lutym 1872 wyjechał do Lwowa z którym związał resztę swojego życia.

We Lwowie pisał artykuły do "Dziennika Polskiego" i "Gazety Narodowej", na Uniwersytecie Lwowskim słuchał przygodnie wykładów strażnika polszczyzny Antoniego Małeckiego i Romana Pilata. Redagował i wydawał pisma dla dzieci: "Promyk. Tygodnik dla Dzieci" i "Towarzysz Pilnych Dzieci".

Związany był z uzdrowiskiem w Iwoniczu-Zdroju, gdzie organizował w latach 1874-90 życie kulturalne i towarzyskie. Tu również propagował i informował o pracach Towarzystwa wygłaszając odczyty. Dla regionu krośnieńskiego zasłużył się napisaniem pierwszego przewodnika krajoznawczo-turystycznego pt. „Iwonicz i jego okolice” wydanego w 1885 r. nakładem Zarządu Zdrojowego.

W 1882 został zatrudniony w lwowskim Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich najpierw w charakterze skryptora, który nadzorował czytelnię dla młodzieży, zaś od 1891 – sekretarza administracyjnego Instytutu i naczelnika wydawnictwa książek polskich i podręczników szkolnych.

Był współzałożycielem Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza, oraz Wydawnictwa Macierzy Polskiej (1883). Do 1914 Macierz wydrukowała 1,5 mln książek, w tym 180-tys. nakład Pana Tadeusza.

Współpracował i przyjaźnił się z wieloma działaczami społecznymi, wydawcami oraz artystami polskimi m.in. z Michałem Andriollim.

Twórczość

"W czyjem sercu miłość tleje, I nie toczy go zgnilizna, W tego duszy wciąż jaśnieje: Bóg, rodzina i ojczyzna!" Władysław Bełza - wiersz "Co kochać?"

Uprawiał popularną po powstaniu styczniowym lirykę społeczno-patriotyczną, ogłaszając kilka jej zbiorów. Wydał zbiory wierszy "Z wiosny", "Pieśni liryczne", "Z doli i niedoli", napisał jednoaktówkę "Emancypantka", dramat "Kacper Karliński" oraz poemat "Zamek grójecki". Publikował prace historyczno-literackie o Adamie Mickiewiczu i jego epoce. Pisał także pod pseudonimami: Władysław Piast, Władysław Ostrowski.

Wiele jego wierszy, pisanych w tonie patriotyczno-wychowawczym, było adresowanych do polskiej młodzieży i dzieci, np.: "Cnoty kardynalne", "Co kochać?", "Czem będę?", "Legenda o garści ziemi polskiej", "Marsz skautów", "Modlitwa za Ojczyznę", "O celu Polaka", "Polska mowa", "Ziemia rodzinna".

Jest autorem słynnego wiersza (napisanego w 1900 r.) pt. "Wyznanie wiary dziecięcia polskiego" ("Katechizm polskiego dziecka"), zaczynającego się słowami: — Kto Ty jesteś? / — Polak mały. / — Jaki znak twój? / — Orzeł biały.'

Przez wiele lat był jedną z głównych osobistości lwowskiego Ossolineum – energiczny, pogodny, tryskający dowcipem a jednocześnie nadzwyczaj skromny.

Władysław Bełza w ostatnich latach życia mieszkał niedaleko siedziby Ossolineum przy ulicy Zimorowicza (obecnie ul. Dudajewa 16) gdzie zmarł. Pochowany został w Alei Zasłużonych na miejscowym Cmentarzu Łyczakowskim.

W Iwoniczu Zdroju, w dolinie Na Kawalcach znajduje się jego pomnik ufundowany przez wdzięcznych kuracjuszy i mieszkańców.

Dzieła

• Katechizm polskiego dziecka
• Dawni królowie tej ziemi
• Zaklęte dzwony. Legenda z dziejów polskich
• Wincenty Pol : wspomnienie w 40-stą rocznicę zgonu poety
• Ołowiany żołnierz i inne powiastki dla młodego wieku
• Abecadlnik w wierszykach dla dzieci polskich
• Abecadło o chlebie
• Baśń o królewnie na drewnianych nóżkach
• Kłamstwo brudzi